Мінск (Менск)

Гісторыя Мінска

Першы ўспамін пра Менск адносіцца да 1067 г. у сувязі з ваеннымі дзеяннямі паміж полацкім князем Усяславам Брачыславічам і кіеўскімі князямі, калі апошнія разбурылі пагранічную крэпасць Полацкага княства - Менск (пад гэтай назвай ён фігуруе ў дакументах, пісаных кірыліцай, амаль да другой паловы ХVІІ ст.).

Каля 1101 г. - цэнтр асобнага Менскага княства, першым князем якога быў Глеб Усяславіч. Пасля яго смерці ў кіеўскім палоне (1119) князем становіцца Расціслаў Глебавіч. З 1119 г. да сярэдзіны 1140-ых гг. горад знаходзіцца пад уладай кіеўскіх князёў. У першай чвэрці ХІV ст. уваходзіць у склад Вялікага Княства Літоўскага.

Майдэборскія правы атрымаў у 1499 г., але тады герб не быў нададзены. З 1566 г. - цэнтр ваяводства. У перыяд ХV-ХVІ стст. горад набывае вялікае значэнне як гандлёва-рамесны цэнтр дзяржавы. Адпаведна з прывілеем 1571 г., менчукі атрымалі дазвол на «две ярмаркі в кождый год, один на день светого пророка Ильи, а другій на три кроли святого Рымсокое постановили... которые от дня першого свят помененных почынатися а через две недели зуполные стояти мают». На іх гандлявалі як прыезжыя купцы, так і мясцовыя рамеснікі.

Класічныя цэхавыя ўстановы ўзнікаюць у Менску адпаведна з прывілеем ад 2 снежня 1591 г., калі было створана брацтва металаапрацоўчых рамёслаў. Наступнымі былі кравецкі, потым шавецкі, злотніцкі, рымарскі, цырульніцкі і іншыя цэхі.

У часы войнаў з 1648 па 1667 г. - вельмі моцна разбураны. Насельніцтва ў 1667 г. усяго каля 2000. З другой паловы ХVІІ ст. у Мінску адбываюцца перыядычныя кадэнцыі (сесіі) Галоўнага трыбунала Вялікага Княства Літоўскага, што паставіла горад у адзін рад з Вільняй і Наваградкам. У перыяд Паўночнай вайны (1700-1721) яго разбураюць, як маскоўскія, так і швецкія войскі, а мяшчан абкладваюць высокімі кантрыбуцыямі. У канцы ХVІІІ ст. жыхароў амаль 6000.

З 1793 г. - у складзе Расеі, цэнтр губерні. У вайну 1812 г. моцна пашкоджаны і разрабаваны. Колькасць насельніцтва падае з 11 тысячаў да 3500 чалавек. Да сярэдзіны ХІХ ст. узнаўляецца і колькасць жыхароў пераўзыходзіць 31 000 чалавек. За другую палову ХІХ ст. агульная плошча горада хутка павялічваецца - у 10 разоў, а насельніцтва амаль у тры разы.

У 1898 г. у Мінску адбыўся першы з'езд РСДРП, а ў 1900 г. аб'яднаўчы з'езд партыі Сацыял-дэмакратыі Каралеўства Польскага і Літвы. З 1894 г. у горадзе існавала сацыял-дэмакратычная арганізацыя, а з 1903 г. - група РСДРП. Напружанымі класавымі баямі адгукнуліся ў Мінску падзеі 1905 г., калі на плошчы каля Віленскага вакзала па загаду ўрада была расстраляна царскімі войскамі дэманстрацыя працоўных. Гэтая расправа ўвайшла ў гісторыю пад назвай Курлоўскі расстрэл.

З лютага па снежань 1918 г. Мінск захоплены нямецкімі войскамі. 25 сакавіка 1918 г. тут было аб'яўлена аб стварэнні Беларускай Народнай Рэспублікі. З 8 студзеня 1919 г. - сталіца БССР. З жніўня 1919 па ліпень 1920 г. Менск захоплены войскамі Польшчы.

У перадваенныя гады горад развіваўся хуткімі тэмпамі. Насельніцтва ў 1939 г. набліжалася да 240 000. З 1921 г. у горадзе адкрыты Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, а з 1928 г. - Акадэмія навук БССР.

Сёння Мінск - сталіца Рэспублікі Беларусь, найбуйнейшы гарадскі цэнтр.

Паводле:
А.Цітоў.
Сімвалы незалежнасці. // Геральдыка беларускіх местаў.
Мінск, 1998.