Курапаты - гэта слова-сымбаль. Сымбаль страшнага злачынства расейскіх бальшавікоў супраць беларускай нацыі. Да 1988 году такога слова практычна не было ў беларускай мове. Ім карысталіся некалькі дзясяткаў чалавек вёсачкі Дроздава з дванаццаці хатаў, што ў Бараўлянскім сельсавеце пад Менскам. Калі я назваў свой артыкул пра сталінскі тэрор "Курапаты - дарога сьмерці", я ня думаў, што ўводжу новае слова ў беларускую мову і новы тэрмін у беларускую гісторыю, бо, па справядлівасьці, павінна было б прагучаць іншае слова - Брод. Так паўсюдна называлася тое ўрочышча, дзе забівалі людзей. Але ў Дроздаве я напаткаў яшчэ адзін назоў - Курапаты, магчыма пазьнейшы й паваенны.
Слова, пачутае з вуснаў маладых хлопцаў, уразіла мяне мэтафарычнасьцю свайго сэнсу й гучаньня. мне тлумачылі, што Курапаты (ці Курапаткі) - гэта белыя веснавыя кветкі, якія там на магілах, растуць у траўні. Гэтыя кветкі ў Беларусі называюцца белыя пралескі, а на Віленшчыне яшчэ - курасьлепкі (бо вечарам і ў цёмнае халоднае надвор'е яны заплюшчваюцца, і як сарвеш - таксама). У іншым сэнсе курапаткі - гэта птушкі, на якіх палююць. Адсюль і выслоўе: "Пастралялі, як курапатак".
Мэтафарычныя асацыяцыі слова паўзьдзейнічалі на выбар назвы артыкула й месца расстрэлаў. Слова стала вядомае ва ўсім сьвеце.
Камуністы некалькі разоў пачыналі перагляд справы пра Курапаты, зьбіралі мяхі хлусьні, але хлусьня не дапамагала. Памятаю, адзін хлус напісаў нават успаміны, як ён вайной быццам бы праяжджаў каля Менску і добра памятае, што бачыў дарожны ўказальнік "Курапаты". (Ва ўрочышча быў указальнік, значыцца).
Курапаты - слова-сьмерць, слова-жах, "ваше слово, товарищ маузер", магільны помнік расейскаму камунізму.
2000 год. Дзяды. Шэсце ў Курапаты і мноства крыжоў. Так распачалося актыўнае стварэнне народнага мемарыялу «Мартыралёг Беларусі» сябрамі Кансерватыўна-Хрысціянскай партыі БНФ.
Усталяванне крыжоў працягвалася і ў 2001 годзе. Кожны мог прынесці ў Курапаты свой крыж, паставіць яго за душы расстраляных беларусаў, сваіх родных і блізкіх. Над магіламі, на палянах і ўздоўж дарог рос лес рукатворных крыжоў. Засмечанае аматарамі шашлыкоў ды выгулам сабак месца пачало ператварацца ў Народны Мемарыял. Нашчадкі тых, хто нішчыў беларусаў, зразумелі, што прыходзіць канец іх спробам схаваць памяць пра Курапаты і паступова знішчыць іх.
Рэакцыя была паспешлівай і грубай. Летам 2001 года пачалася падрыхтоўка да пашырэння МКАД праз Курапаты. Хаця з 1993 года існаваў праект пабудовы дарогі ў абыход Курапатаў. Бульдозеры заехалі пад крыж Пакутаў. Але на абарону паўсталі сябры Кансерватыўна-Хрысціянскай партыі БНФ, моладзь, грамадскасць. На шляху будаўнічай тэхнікі ўсталёўваліся сотні крыжоў, праводзіліся набажэнствы, наладжвалася ахова.
А 8-9 лістапада на людзей, якія абаранялі магілы, кінулі АМАП і КДБ, бульдозеры пачалі ламаць крыжы.
І вось сучасная шырокая аўтастрада пабудавана. Калі б кіроўцам і пасажырам аўто ў гэтым месцы адчыніўся астральны свет памяці, яны ўбачылі б, як над асфальтам дарогі на ўзроўні сэрца пешахода і галавы сядзельцаў машын месцяцца зваленыя ўперамешку горы трупаў. Наўрад ці прыемна ездзіць па такой дарозе. «Святога тут няма», — павінна засведчыць іншым гэтая аўтастрада.
Гэтыя іншыя — а менавіта ТДА «ВІГЕўрабуд», Мінскі раённы выканаўчы камітэт, камісія гэтага самага выканкаму, розныя камітэты Мінскага аблвыканкаму, упраўленне дзяржаўнай пазаведамаснай экспертызы пры Мінскім аблвыканкаме — ціха і скрытна пачалі свой паход на мемарыял.
3 рашэння Мінскага раённага выканкаму ад 22.11.2001 (на мове арыгіналу):
«п.1. Утвердить акт от 20.02.2001 г. выбора земельных участков обществу с дополнительной ответственностью «ВИГЕврострой» для строительства жилого района коттеджной застройки и объектов соцкультбыта.
п. 2. Разрешить обвществу с дополнительной ответственностью «ВИГЕврострой» проведение изыскательных работ на земельных участках учебно-опытного хозяйства им. Фрунзе общей площадью 60,6 га (первая очередь — 29,5 га, вторая очередь — 31,1 га), в том числе пахотных земель — 60,1 га, земель под дорогами — 0,5 га, для разработки проектно-сметной документации строительства жилого района коттеджной застройки и объектов соцкультбыта».
І закруціўся віхор рашэнняў і ўзгадненняў праектавання. У гэтых дакументах нават не ўзгадваецца пра ахоўную зону мемарыяла Курапаты, хаця ў дзяржаўным спісе гісторыка-культурных каштоўнасцяў краіны Курапаты значацца як месца гібелі ахвяр палітычных рэпрэсій 30-40-х гадоў. Чытаючы дакументы, падпісанныя чыноўнікамі і спецыялістамі, немагчыма паверыць, што сярод іх ёсць беларусы.
Цынічны здзек з памяці курапацкіх пакутнікаў ужо ў самой назве раёна забудовы — «Солнечный», не кажучы пра тэхнічныя і праектныя рашэнні, якія павінны ператварыць Курапаты ў парк адпачынку.
Тыя, хто прымаў гэтыя рашэнні, павінны адказваць перад законам і Богам. Пра тое, што яны ўчынілі, будуць ведаць іх дзеці, унукі, праўнукі. Прыдзе час, і справядлівасць пераможа. Асобы, якія паспрабуюць прыняць удзел у будаўніцтве катэджаў, павінны ўсведамляць, што калісьці гэтыя будынкі могуць знесці.
А што можам зрабіць мы — грамадзяне Беларусі? Праінфармаваць сваіх родных, знаёмых, супрацоўнікаў пра чарговую пагрозу Курапатам і рыхтавацца да абароны мемарыялу. Таксама паведаміць пра гэта міжнародную грамадскасць. І ўсталёўваць крыжы ў народным мемарыяле, бо толькі яны абароняць ад д'ябла. Цяпер павінен ўзрушыцца ўвесь народ.
Слова, пачутае з вуснаў маладых хлопцаў, уразіла мяне мэтафарычнасьцю свайго сэнсу й гучаньня. мне тлумачылі, што Курапаты (ці Курапаткі) - гэта белыя веснавыя кветкі, якія там на магілах, растуць у траўні. Гэтыя кветкі ў Беларусі называюцца белыя пралескі, а на Віленшчыне яшчэ - курасьлепкі (бо вечарам і ў цёмнае халоднае надвор'е яны заплюшчваюцца, і як сарвеш - таксама). У іншым сэнсе курапаткі - гэта птушкі, на якіх палююць. Адсюль і выслоўе: "Пастралялі, як курапатак".
Мэтафарычныя асацыяцыі слова паўзьдзейнічалі на выбар назвы артыкула й месца расстрэлаў. Слова стала вядомае ва ўсім сьвеце.
Камуністы некалькі разоў пачыналі перагляд справы пра Курапаты, зьбіралі мяхі хлусьні, але хлусьня не дапамагала. Памятаю, адзін хлус напісаў нават успаміны, як ён вайной быццам бы праяжджаў каля Менску і добра памятае, што бачыў дарожны ўказальнік "Курапаты". (Ва ўрочышча быў указальнік, значыцца).
Курапаты - слова-сьмерць, слова-жах, "ваше слово, товарищ маузер", магільны помнік расейскаму камунізму.
Зянон Пазьняк, Варшава
"Радыё Свабода",
8 Студзеня 1999
2000 год. Дзяды. Шэсце ў Курапаты і мноства крыжоў. Так распачалося актыўнае стварэнне народнага мемарыялу «Мартыралёг Беларусі» сябрамі Кансерватыўна-Хрысціянскай партыі БНФ.
Усталяванне крыжоў працягвалася і ў 2001 годзе. Кожны мог прынесці ў Курапаты свой крыж, паставіць яго за душы расстраляных беларусаў, сваіх родных і блізкіх. Над магіламі, на палянах і ўздоўж дарог рос лес рукатворных крыжоў. Засмечанае аматарамі шашлыкоў ды выгулам сабак месца пачало ператварацца ў Народны Мемарыял. Нашчадкі тых, хто нішчыў беларусаў, зразумелі, што прыходзіць канец іх спробам схаваць памяць пра Курапаты і паступова знішчыць іх.
Рэакцыя была паспешлівай і грубай. Летам 2001 года пачалася падрыхтоўка да пашырэння МКАД праз Курапаты. Хаця з 1993 года існаваў праект пабудовы дарогі ў абыход Курапатаў. Бульдозеры заехалі пад крыж Пакутаў. Але на абарону паўсталі сябры Кансерватыўна-Хрысціянскай партыі БНФ, моладзь, грамадскасць. На шляху будаўнічай тэхнікі ўсталёўваліся сотні крыжоў, праводзіліся набажэнствы, наладжвалася ахова.
А 8-9 лістапада на людзей, якія абаранялі магілы, кінулі АМАП і КДБ, бульдозеры пачалі ламаць крыжы.
І вось сучасная шырокая аўтастрада пабудавана. Калі б кіроўцам і пасажырам аўто ў гэтым месцы адчыніўся астральны свет памяці, яны ўбачылі б, як над асфальтам дарогі на ўзроўні сэрца пешахода і галавы сядзельцаў машын месцяцца зваленыя ўперамешку горы трупаў. Наўрад ці прыемна ездзіць па такой дарозе. «Святога тут няма», — павінна засведчыць іншым гэтая аўтастрада.
Гэтыя іншыя — а менавіта ТДА «ВІГЕўрабуд», Мінскі раённы выканаўчы камітэт, камісія гэтага самага выканкаму, розныя камітэты Мінскага аблвыканкаму, упраўленне дзяржаўнай пазаведамаснай экспертызы пры Мінскім аблвыканкаме — ціха і скрытна пачалі свой паход на мемарыял.
3 рашэння Мінскага раённага выканкаму ад 22.11.2001 (на мове арыгіналу):
«п.1. Утвердить акт от 20.02.2001 г. выбора земельных участков обществу с дополнительной ответственностью «ВИГЕврострой» для строительства жилого района коттеджной застройки и объектов соцкультбыта.
п. 2. Разрешить обвществу с дополнительной ответственностью «ВИГЕврострой» проведение изыскательных работ на земельных участках учебно-опытного хозяйства им. Фрунзе общей площадью 60,6 га (первая очередь — 29,5 га, вторая очередь — 31,1 га), в том числе пахотных земель — 60,1 га, земель под дорогами — 0,5 га, для разработки проектно-сметной документации строительства жилого района коттеджной застройки и объектов соцкультбыта».
І закруціўся віхор рашэнняў і ўзгадненняў праектавання. У гэтых дакументах нават не ўзгадваецца пра ахоўную зону мемарыяла Курапаты, хаця ў дзяржаўным спісе гісторыка-культурных каштоўнасцяў краіны Курапаты значацца як месца гібелі ахвяр палітычных рэпрэсій 30-40-х гадоў. Чытаючы дакументы, падпісанныя чыноўнікамі і спецыялістамі, немагчыма паверыць, што сярод іх ёсць беларусы.
Цынічны здзек з памяці курапацкіх пакутнікаў ужо ў самой назве раёна забудовы — «Солнечный», не кажучы пра тэхнічныя і праектныя рашэнні, якія павінны ператварыць Курапаты ў парк адпачынку.
Тыя, хто прымаў гэтыя рашэнні, павінны адказваць перад законам і Богам. Пра тое, што яны ўчынілі, будуць ведаць іх дзеці, унукі, праўнукі. Прыдзе час, і справядлівасць пераможа. Асобы, якія паспрабуюць прыняць удзел у будаўніцтве катэджаў, павінны ўсведамляць, што калісьці гэтыя будынкі могуць знесці.
А што можам зрабіць мы — грамадзяне Беларусі? Праінфармаваць сваіх родных, знаёмых, супрацоўнікаў пра чарговую пагрозу Курапатам і рыхтавацца да абароны мемарыялу. Таксама паведаміць пра гэта міжнародную грамадскасць. І ўсталёўваць крыжы ў народным мемарыяле, бо толькі яны абароняць ад д'ябла. Цяпер павінен ўзрушыцца ўвесь народ.
Алесь ЧАХОЛЬСКІ