Адносна недалёка ад Любчы, на тым жа левым беразе Нёмана, знаходзяцца Шчорсы, вядомыя сваім палацава-паркавым комплексам, помнікам архітэктуры і садова-паркавага мастацтва другой паловы ХVІІІ – пачатку ХІХ стагоддзяў. Размяшчаўся комплекс, адметнасцю якога былі вялікі парк і шэраг сажалак, на паўднёва-заходняй ускраіне вёскі Шчорсы. Маёнтак Шчорсы быў уласнасцю роду Храптовічаў з ХV стагоддзя да згасання графскай галіны гэтага роду ў канцы ХІХ стагоддзя, а пасля ім валодалі графы Храптовічы-Буцянёвы. Палацавы комплекс падканцлера Вялікага княства Літоўскага графа Іахіма Храптовіча, над якім у 1770 – 1776 гадах працавалі архітэктары Джузепе Сака, Якуб Габрыэль і Карла Спампані, гарманічна спалучаў рысы барока і класіцызму. Ён уяўляў сабой некалькі шчыльна згрупаваных будынкаў і складаўся з самога палаца, флігеляў, а таксама службовых і гаспадарчых пабудоў. З паўночнага боку двор замыкаўся палацам, а з процілеглага – ажурнай агароджай з уязной брамай. Палац, вытрыманы ў стылі позняга класіцызму, вызначаўся вытанчанасцю сваіх дэкаратыўных элементаў. Вокны мелі арачную форму, а на другім паверсе цэнтральнай часткі – прамавугольную. Планіроўка палаца была анфіладнай, з квадратным вестыбюлем і круглай залай у цэнтры. Над аздабленнем яго інтэр’ера працавалі мастакі Т.Манькоўскі і Ф.Смуглевіч.
У паўночна-заходнім накірунку ад палаца, на беразе самай вялікай з сажалак, быў пастаўлены Т-падобны ў плане двухпавярховы будынак, які прызначаўся для бібліятэкі. Над уваходам у яго размяшчалася шырокая тэраса на чатырох калонах. У гэтай камяніцы захоўваўся не толькі багацейшы збор выданняў, набытых гаспадарамі палаца, але і архіў: усяго каля 15 тысяч тамоў кніг. Сярод іх была багацейшая і каштоўная калекцыя старадрукаў, геаграфічных карт і рукапісаў. Тут захоўвалася перапіска Багдана Хмяльніцкага з гетманамі Польшчы, арыгінал маніфеста Хмяльніцкага да казакаў, дзённік польскага пасольства ў Расію ў 1686 годзе, а таксама дзённік Марыны Мнішак.
Бібліятэка Храптовічаў была шырока вядома. Яе зборы вывучалі вучоныя І.Лялевель, М.Пачобут-Адляніцкі, Ф.Малеўскі. У 1819–1820 гадах у Шчорсаўскай бібліятэцы займаўся Адам Міцкевіч, а ў 1839 годзе тут працаваў бібліятэкарам Ян Чачот.
Адначасова з палацам быў закладзены парк пейзажнага тыпу. Цэнтрам паркавай кампазіцыі быў палац, пляцоўку перад парадным фасадам якога займалі пасадкі кветак і кустоў. Перад тыльным фасадам палаца змяшчалася адкрытая пляцоўка з асобнымі групамі дрэў і ланцугом вадаёмаў. Калісьці парк упрыгожвалі каля 200 самых розных парод дрэў. Сёння ж ён набыў рысы лесапаркавага масіву.
Яшчэ ў час першай сусветнай вайны цэнтральны корпус палаца быў разбураны, каштоўныя калекцыі вывезены. Захаваліся толькі скляпеністыя падвалы, заходні флігель, будынкі бібліятэкі і вяндлярні.
адказаць