Выбраныя здымкі
Фрагмент парку Фота © К. Шастоўскі |
Тут, у былым фальварку Востраў з 1862 па 1863 гг. жыў Рамуальд Траўгут Фота © К. Шастоўскі |
Мемарыяльны крыж Фота © К. Шастоўскі |
Мемарыяльная сядзіба, спадчыннае гняздо аднаго з выдатных кіраўнікоў нацыянальна-вызваленчага паўстання 1863 г. на Беларусі Рамуальда Траўгута. Продкі Рамуальда Траўгута мелі саксонскае паходжанне і пасяліліся на тэрыторыі Рэчы Паспалітай у 1-й палове XVIII ст. Дзед Рамуальда Якуб Траўгут быў паплечнікам Тадэвуша Касцюшкі ў перыяд нацыянальна-вызваленчага паўстання 1794 г. Бацька Рамуальда Людвік быў небагатым гаспадаром і арандаваў маёнтак Шастакова, што на Камянеччыне. Тут у 1826 г. нарадзіўся Рамуальд Траўгут.
Паводле картаграфічных матэрыялаў 1886—1911 гг., маёнтак раней меў назву Востраў. Побач, за 1 км на паўднёвы захад ад маёнтка, размяшчаўся хутар, які таксама меў назву Востраў. Пасля распрадажы маёнтка і забудовы сялянскімі сядзібамі вёска атрымала новую назву Астроўе.
Маёнтак Востраў Рамуальд Траўгут атрымаў у спадчыну ад дзеда па мацярынскай лініі ў 1861 г. Пасля заканчэння Свіслацкай гімназіі Рамуальд паступіў на вайсковую службу ў царскую армію, у 1862 г. выйшаў у адстаўку ў чыне падпалкоўніка і пераехаў у спадчынны маёнтак Востраў, дзе пражыў каля года. Менавіта тут яго наведала дэпутацыя арганізатараў нацыянальна-вызваленчага руху 1863 г. на Беларусі і прасіла ўзначаліць паўстанцкі атрад. Пасля кароткіх ваганняў Рамуальд Траўгут прыбыў на канспіратыўную сустрэчу ў маёнтак Божы Дар (пад Кобрынам), дзе даў згоду на ўдзел у паўстанні.
У красавіку 1863 г. узначаліў Кобрынскі паўстанцкі атрад, правёў шэраг баёў з царскімі войскамі на Палессі і Валыні. У ліпені 1863 г. з дапамогай Элізы Ажэшка тайна выехаў у Варшаву, дзе ўзначаліў агульнае паўстанне. Быў арыштаваны і пакараны смерцю царскім урадам. Сядзіба Востраў была канфіскавана і распрададзена. Апошнімі гаспадарамі маёнтка з'яўляліся прадстаўнікі роду Банклеўскіх.
У канцы 1920-х гадоў у сядзібе Востраў (Астроўе) адбылася вялікая ўрачыстасць, прысвечаная ўшанаванню 100-годдзя з дня нараджэння Рамуальда Траўгута і адкрыццю яму памятнага знака (камень і дубовы крыж). Як сведчыць адзін з найстарэйшых жыхароў хутара Паўлопаль Мацвей Гузюк (удзельнік гэтага свята ў раннім дзіцячым узросце), на ўрачыстасцях прысутнічаў вельмі стары вайсковец, магчыма, адзін з удзельнікаў паўстання 1863 г. і паплечнікаў Рамуальда Траўгута.
Сядзіба Рамуальда Траўгута ў Востраве належала да ліку традыцыйных правінцыяльных палескіх асяродкаў. Да 2-й сусветнай вайны яна прываблівала наведвальнікаў і гасцей сваёй прыгажосцю, гасціннасцю і ўтульнасцю.
Сядзібна-паркавы ансамбль фармаваўся з сярэдзіны XVIII ст. на ўзвышшы. Плошча ансамбля складала каля 10 га. Цэнтрам кампазіцыі быў драўляны сядзібны дом, пабудаваны, верагодна, у 2-й палове XVIII ст. продкамі Рамуальда Траўгута.
Захаваліся рэшткі пейзажнага парку плошчай да 4 га. Добра праглядаюцца перыферыйныя каналы, абсаджаныя дубам, ліпай, чаромхай, акацыяй. Некалі каля сажалкі на высокім дубовым пастаменце стаяла драўляная фігурка Св. Яна, накрытая стогападобным дахам, які абапіраўся на 4 драўляныя слупы.
Нягледзячы на знішчэнне большай часткі парку, спадчынная сядзіба Рамуальда Траўгута з'яўляецца мемарыяльным месцам, мае навукова-пазнавальнае значэнне і патрабуе ўзяцця на ўлік і пад ахову дзяржавы. Мясцовай уладай разгортваецца работа па аднаўленні мемарыяльнага знака на ранейшым месцы і добраўпарадкаванні былога парку.
Паводле картаграфічных матэрыялаў 1886—1911 гг., маёнтак раней меў назву Востраў. Побач, за 1 км на паўднёвы захад ад маёнтка, размяшчаўся хутар, які таксама меў назву Востраў. Пасля распрадажы маёнтка і забудовы сялянскімі сядзібамі вёска атрымала новую назву Астроўе.
Маёнтак Востраў Рамуальд Траўгут атрымаў у спадчыну ад дзеда па мацярынскай лініі ў 1861 г. Пасля заканчэння Свіслацкай гімназіі Рамуальд паступіў на вайсковую службу ў царскую армію, у 1862 г. выйшаў у адстаўку ў чыне падпалкоўніка і пераехаў у спадчынны маёнтак Востраў, дзе пражыў каля года. Менавіта тут яго наведала дэпутацыя арганізатараў нацыянальна-вызваленчага руху 1863 г. на Беларусі і прасіла ўзначаліць паўстанцкі атрад. Пасля кароткіх ваганняў Рамуальд Траўгут прыбыў на канспіратыўную сустрэчу ў маёнтак Божы Дар (пад Кобрынам), дзе даў згоду на ўдзел у паўстанні.
У красавіку 1863 г. узначаліў Кобрынскі паўстанцкі атрад, правёў шэраг баёў з царскімі войскамі на Палессі і Валыні. У ліпені 1863 г. з дапамогай Элізы Ажэшка тайна выехаў у Варшаву, дзе ўзначаліў агульнае паўстанне. Быў арыштаваны і пакараны смерцю царскім урадам. Сядзіба Востраў была канфіскавана і распрададзена. Апошнімі гаспадарамі маёнтка з'яўляліся прадстаўнікі роду Банклеўскіх.
У канцы 1920-х гадоў у сядзібе Востраў (Астроўе) адбылася вялікая ўрачыстасць, прысвечаная ўшанаванню 100-годдзя з дня нараджэння Рамуальда Траўгута і адкрыццю яму памятнага знака (камень і дубовы крыж). Як сведчыць адзін з найстарэйшых жыхароў хутара Паўлопаль Мацвей Гузюк (удзельнік гэтага свята ў раннім дзіцячым узросце), на ўрачыстасцях прысутнічаў вельмі стары вайсковец, магчыма, адзін з удзельнікаў паўстання 1863 г. і паплечнікаў Рамуальда Траўгута.
Сядзіба Рамуальда Траўгута ў Востраве належала да ліку традыцыйных правінцыяльных палескіх асяродкаў. Да 2-й сусветнай вайны яна прываблівала наведвальнікаў і гасцей сваёй прыгажосцю, гасціннасцю і ўтульнасцю.
Сядзібна-паркавы ансамбль фармаваўся з сярэдзіны XVIII ст. на ўзвышшы. Плошча ансамбля складала каля 10 га. Цэнтрам кампазіцыі быў драўляны сядзібны дом, пабудаваны, верагодна, у 2-й палове XVIII ст. продкамі Рамуальда Траўгута.
Захаваліся рэшткі пейзажнага парку плошчай да 4 га. Добра праглядаюцца перыферыйныя каналы, абсаджаныя дубам, ліпай, чаромхай, акацыяй. Некалі каля сажалкі на высокім дубовым пастаменце стаяла драўляная фігурка Св. Яна, накрытая стогападобным дахам, які абапіраўся на 4 драўляныя слупы.
Нягледзячы на знішчэнне большай часткі парку, спадчынная сядзіба Рамуальда Траўгута з'яўляецца мемарыяльным месцам, мае навукова-пазнавальнае значэнне і патрабуе ўзяцця на ўлік і пад ахову дзяржавы. Мясцовай уладай разгортваецца работа па аднаўленні мемарыяльнага знака на ранейшым месцы і добраўпарадкаванні былога парку.
Літ.:
Л.М. Несцярчук
Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х-ХХ стагоддзяў
Мінск, "БЕЛТА", 2002