Выбраныя здымкі
Сядзібны дом. Здымак да 1939 г. |
Сядзібны дом. Макет зь Івянецкага музэя Фота © К. Шастоўскі |
Такі вось дамок пабудавалі ў 2004 г. на сродкі КДБ Фота © A. Biely |
Упершыню фальварак Дзяржынава прыгадваецца ў сярэдзіне 17 стагодзьдзя. Тады ротмістар Мікалай Дзяржынскі набыў жыльлёвыя пабудовы і сто гектараў лесу ды зямельных надзелаў. На працягу 200 гадоў, якія папярэднічалі нараджэньню самага знакамітага з роду Дзяржынскіх, архітэктурны ансамбаль зазнаў розныя зьмены. Апошнія сьведчаньні дачыненьня да гістарычнага моманту былі зьмеценыя з твару зямлі ў жніўні 1943 году фашысцкімі карнікамі. У 1972 годзе на месцы гістарычнага папялішча ў адбудаваным на “хуткую руку” памяшканьні пачаў працаваць філіял івянецкага дому-музэю Дзяржынскага. Нягледзячы на адсутнасьць прывабнага інтэр’еру, амаль 20 гадоў месца рэвалюцыйнай славы штогод наведвалі каля 100 тысячаў айчынных і замежных турыстаў. Незадоўга да сувэрэннага падзелу Савецкага Саюзу партыйныя чыноўнікі кінулі заклік пачаць будаўнічыя работы на асірацелых падмурках.
У 1989 годзе падштурхнуты на подзьвігі калгас “Радзіма Дзяржынскага” пералічыў з уласных фондаў 25 тысячаў рублёў – палову ад усяго каштарысу двухпавярховага дому, дзе нарадзіўся Фэлікс Дзяржынскі і некалькіх гаспадарчых пабудоваў. Але пакуль камандзіраваны ў Польшчу архітэктар вывучаў асаблівасьці нацыянальнага дойлідзтва, у межах Саюзу пачаліся неабарачальныя працэсы. Пра Дзяржынскага забыліся на цэлае дзесяцігодзьдзе. Падмурак, падрыхтаваны да вялікай будоўлі, больш нагадваў які бункер і зарос пустазельлем. Практычна ніводнага разу ў постсавецкі час партыйную “Мекку” не наведвалі мясцовыя камуністы. Былая актыўнасьць паступова сыйшла на нуль. Плян па наведваньні выконваўся выключна коштам курсантаў акадэміі міліцыі і вышэйшай школы КГБ. Першыя пад пільным вокам “жалезнага Фэлікса” прымалі прысягу, другія – атрымлівалі дыплёмы і асабістую зброю.
Хоць комплекс фармальна і працягваў лічыцца на балянсе міністэрства культуры, рэальным гаспадаром пакінутага аб’екту ўвесь час быў КГБ.
Дырэктар мэмарыяльнага дома-музэю Дзяржынскага ў Івянцы Алег Раманоўскі ў 2000 г. лічыў, што на месцы мэмарыяльнага комплексу можна было б адчыніць музэй беларускае шляхты.
(Раманоўскі:) “Мы мяркуем аднавіць і паказаць там сядзібу беларускай шляхты. У родзе Дзяржынскіх было шмат выбітных і лекараў, і мастакоў, і архітэктараў. Мы лічым, што ў Беларусі ўжо час зрабіць шляхетныя сядзібы, паказваць шляхетныя рады, гэральдыку вывучаць, і гэтак далей. Было намаганьне дапамагчы нам адбудаваць гэтую сядзібу, але цяпер недастаткова сродкаў”.
Усе рэстаўрацыйныя работы апошніх пяці гадоў выконваліся сіламі і за сродкі дзяржбясьпекі. Капітальныя работы на сядзібе былі прымеркаваныя да 70-годзьдзя КГБ і 120-годзьдзя з дня нараджэньня Дзяржынскага. Быў адкрыты дабрачынны рахунак, на які пералічвалі грошы розныя суполкі ветэранаў КГБ, уключаючы і маскоўскіх “таварышаў”. Шчыравалі і былыя супрацоўнікі КГБ Беларусі, якія пералічвалі грошы са службовых пенсіяў.
У КГБ меркавалі прывясьці ў першапачатковы выгляд радавое гняздо Дзяржынскіх ў Налібоцкай пушчы, але атрымалася як заўсёды. Замест старадаўняй шляхецкай сядзібы пабудавалі нейкі дачны дамок, амаль як па "фінскаму праекту", з выкарыстоўваньнем сучасных матэрыялаў. Цяпер дамок толькі здалеку нагадвае былы сядзібны дом Дзяржынскіх. Хто будзе асноўным наведвальнікам навасьпечанай “святыні” – пакуль невядома. У мясцовага насельніцтва няма прыліву патрыятызму з той прычыны, што яны жывуць з ценем у большай ступені сумназнакамітага земляка. Відаць асноўным кантынгентам як і раней будуць супрацоўнікі міліцыі, дзяржбясьпекі і актывісты БРСМ.
У 1989 годзе падштурхнуты на подзьвігі калгас “Радзіма Дзяржынскага” пералічыў з уласных фондаў 25 тысячаў рублёў – палову ад усяго каштарысу двухпавярховага дому, дзе нарадзіўся Фэлікс Дзяржынскі і некалькіх гаспадарчых пабудоваў. Але пакуль камандзіраваны ў Польшчу архітэктар вывучаў асаблівасьці нацыянальнага дойлідзтва, у межах Саюзу пачаліся неабарачальныя працэсы. Пра Дзяржынскага забыліся на цэлае дзесяцігодзьдзе. Падмурак, падрыхтаваны да вялікай будоўлі, больш нагадваў які бункер і зарос пустазельлем. Практычна ніводнага разу ў постсавецкі час партыйную “Мекку” не наведвалі мясцовыя камуністы. Былая актыўнасьць паступова сыйшла на нуль. Плян па наведваньні выконваўся выключна коштам курсантаў акадэміі міліцыі і вышэйшай школы КГБ. Першыя пад пільным вокам “жалезнага Фэлікса” прымалі прысягу, другія – атрымлівалі дыплёмы і асабістую зброю.
Хоць комплекс фармальна і працягваў лічыцца на балянсе міністэрства культуры, рэальным гаспадаром пакінутага аб’екту ўвесь час быў КГБ.
Дырэктар мэмарыяльнага дома-музэю Дзяржынскага ў Івянцы Алег Раманоўскі ў 2000 г. лічыў, што на месцы мэмарыяльнага комплексу можна было б адчыніць музэй беларускае шляхты.
(Раманоўскі:) “Мы мяркуем аднавіць і паказаць там сядзібу беларускай шляхты. У родзе Дзяржынскіх было шмат выбітных і лекараў, і мастакоў, і архітэктараў. Мы лічым, што ў Беларусі ўжо час зрабіць шляхетныя сядзібы, паказваць шляхетныя рады, гэральдыку вывучаць, і гэтак далей. Было намаганьне дапамагчы нам адбудаваць гэтую сядзібу, але цяпер недастаткова сродкаў”.
Усе рэстаўрацыйныя работы апошніх пяці гадоў выконваліся сіламі і за сродкі дзяржбясьпекі. Капітальныя работы на сядзібе былі прымеркаваныя да 70-годзьдзя КГБ і 120-годзьдзя з дня нараджэньня Дзяржынскага. Быў адкрыты дабрачынны рахунак, на які пералічвалі грошы розныя суполкі ветэранаў КГБ, уключаючы і маскоўскіх “таварышаў”. Шчыравалі і былыя супрацоўнікі КГБ Беларусі, якія пералічвалі грошы са службовых пенсіяў.
У КГБ меркавалі прывясьці ў першапачатковы выгляд радавое гняздо Дзяржынскіх ў Налібоцкай пушчы, але атрымалася як заўсёды. Замест старадаўняй шляхецкай сядзібы пабудавалі нейкі дачны дамок, амаль як па "фінскаму праекту", з выкарыстоўваньнем сучасных матэрыялаў. Цяпер дамок толькі здалеку нагадвае былы сядзібны дом Дзяржынскіх. Хто будзе асноўным наведвальнікам навасьпечанай “святыні” – пакуль невядома. У мясцовага насельніцтва няма прыліву патрыятызму з той прычыны, што яны жывуць з ценем у большай ступені сумназнакамітага земляка. Відаць асноўным кантынгентам як і раней будуць супрацоўнікі міліцыі, дзяржбясьпекі і актывісты БРСМ.