Замак Радзівілаў Рэканструкцыя, 2008 | Нясвіж

Больш фотаздымкаў (61) >>

У Нясьвіжы працягваюцца рэстаўрацыйныя працы ў палацава-замкавым комплексе Радзівілаў XVI-XVIII стагодзьдзя

У сакавіку 2008 будаўнікі зьнесьлі трохпавярховую галерэю, якая злучала галоўны корпус, альбо Палац, і левае крыло комплексу. Рэстаўратары завяраюць, што галерэя была ў аварыйным стане, захаваць яе было немагчыма, таму яе зруйнавалі, але абавязкова адновяць.

У ХVII стагодзьдзі галоўны Палац Нясьвіскага комплексу злучылі з двума паралельнымі карпусамі аднапавярховымі галерэямі. Цягам ХVIII – ХІХ стагодзьдзя гэтыя галерэі былі дабудаваныя да трох паверхаў. У такім выглядзе комплекс захаваўся да нашых дзён. Але, калі пасьля высяленьня адсюль санаторыю пачалі рэстаўрацыю, сьцены раптам “папаўзьлі” і зямля перастала трымаць старажытныя муры.

Падчас рэстаўрацыі комплексу галерэі закансэрвавалі. Навуковы кіраўнік аб’екту рэстаўрацыі комплексу Сяргей Друшчыц кажа, што 3 гады галерэі трымаліся на драўляных канструкцыях, а рэстаўратары шукалі варыянты, каб іх захаваць. Але калі зьнялі тынкоўку, у левай галерэі былі шчыліны шырынёй больш за 15 сантымэтраў, распавёў спадар Друшчыц:
“Дасьледаваньні паказалі, што пад гэтай галерэяй два мэтры насыпнога грунту, які ня можа ўтрымліваць будынак. Нашы намаганьні захаваць аказаліся марнымі. Таму што там, па-першае, былі сур’ёзныя хібы пры будаўніцтве. Здаецца мне, пры Рыбаньку гэта было, і захаваліся дакумэнты – яна ўжо падала адзін раз. Таму мы прынялі рашэньне яе разбурыць, а потым аднавіць, але ж аднавіць ня ў тым выглядзе, у якім яна дасталася ад санаторыя, а раскрыць першапачатковую замураваную галерэю ХУП стагодзьдзя. Вось такая сумная рэч, але ж тэхнічных магчымасьцяў у нас не было, каб захаваць”.

Старшыня Рэспубліканскага грамадзкага аб’яднаньня аховы помнікаў гісторыі і культуры Антон Астаповіч лічыць, што рэстаўрацыя Нясьвіскага комплексу вядзецца не прафэсіяналамі – рэстаўратарамі, а звычайнымі рабочымі Салігорскага будаўніча-мантажнага ўпраўленьня:
“Там ідзе не працэс рэстаўрацыі, а яшчэ з савецкіх часоў гэта засталося – працэс засваеньня сродкаў, вылучаных па асобнаму артыкулу бюджэту. Ні адзін афіцыйны орган гэтага не прызнае – яны спасылаюцца, што ўсё робіцца ў межах закону, у межах усіх нарматыўных актаў, у межах праектна-каштарыснай дакумэнтацыі”.

Навуковы кіраўнік аб’екту рэстаўрацыі комплексу Сяргей Друшчыц з такім меркаваньнем Антона Астаповіча не пагаджаецца, кажа, што на складаных участках – інжынэрных умацаваньнях – працуюць адмыслоўцы ўнітарнага прадпрыемства “Праектрэстаўрацыя”, а з такімі праблемамі сутыкаюцца ва ўсіх краінах. І прывёў у прыклад бэрлінскую “Выспу музэяў”.

Старшыня Рэспубліканскага грамадзкага аб’яднаньня аховы помнікаў гісторыі і культуры Антон Астаповіч выказаў трывогу, што ЮНЭСКО можа выключыць Нясьвіскі замак са сьпісу ўсясьветнай культурнай спадчыны:
“Каб пераканацца, што там ідзе страта ўсяго аўтэнтычнага, ня трэба ніякай кампэтэнтнай камісіі ехаць, гэта любы чалавек, які хоць мінімальна разьбіраецца ў гісторыі і ў старадаўняй архітэктуры, убачыць, што руйнуецца аўтэнтычныя муроўкі, вельмі шмат элемэнтаў выконваецца з жалезабэтону. Вось зараз брама ўязная зруйнаваная, каб там новыя канструкцыі рабіць. Вежу з гэтым цыбулепадобным завяршэньнем не да месца паставілі. Ніякіх навуковых абгрунтаваньняў ня робіцца”.

Навуковы кіраўнік аб’екту рэстаўрацыі комплексу Сяргей Друшчыц, што да зносу галерэі, сказаў наступнае:
“Калі ў Палацы, Камяніцы, паўднёвай галерэі захаваліся аўтэнтычныя часткі інтэр’ераў, у гэтай галерэі, на жаль, нічога не было захавана. Нават дадаўся яшчэ адзін паверх, дужа шмат было пераробак, якія ў значнай ступені таксама маглі паўплываць на тэхнічны стан. Не шкадуйце, мы ўсё адновім, раскрыем галерэю”.

Руйнаваньне часткі Нясьвіскага замку Радзівілаў выклікала шырокае абмеркаваньне ў грамадзтве. Рэстаўратары, якія працуюць на аб’екце, заяўляюць, што іншага варыянту “захаваньня” трохпавярховай галерэі ХVIII стагодзьдзя, не было. Незалежныя экспэрты кажуць, што паводле сучасных мэтодык уратаваць можна практычна ўсё. Непакоіць спэцыялістаў і тое, што над палацам пачынаюць узвышацца зусім не ўласьцівыя ягонаму барочнаму стылю элемэнты. Асабліва прыцягвае да сябе ўвагу адна зь вежаў, адноўленая у выглядзе праваслаўнай званіцы з какошнікамі.

Трапіць на тэрыторыю, дзе ідзе аднаўленьне будынкаў палацавага комплексу магнатаў Радзівілаў, немагчыма. Далей за абарончы роў турыстаў не пускаюць, адзіная дарога да палацу перакрытая. Але нават голым вокам можна разгледзець “чужародныя целы”, якія ўзвышаюцца над “аб’ектам рэстаўрацыі”. Расказваюць, што, выгляд адной зь вежаў, якая ўзвышаецца гэткай праваслаўнай капліцай, прывёў у замяшаньне нават польскіх нашчадкаў Радзівілаў.

Адмыслоўцы кажуць, што ў старых манаграфіях, на якіх ёсьць фрагмэнты выявы палацу, сапраўды можна знайсьці нейкае падабенства да праваслаўных матываў. Аднак у працэсе перабудовы, якая вялася рознымі прадстаўнікамі роду Радзівілаў, усходнія матывы зьніклі начыста, зьнешні выгляд замку быў уніфікаваны ў стылі барока.

Рэстаўрацыйнымі працамі ў Нясьвіжы займаецца арганізацыя “Праектрэстаўрацыя”. Яе дырэктар Уладзімер Сіняўскі кажа, што вежа з “цыбулінамі” дасталася ім у спадчыну ад папярэднікаў:
Сіняўскі: “На гэтае пытаньне не адкажу адназначна, таму што ў свой час рэстаўрацыяй займаўся “Грамадзянпраект”. І ў іх быў іншы навуковы кіраўнік Уладзімер Бачкоў. І ён ужо са сваім бачаньнем рэстаўраваў гэтую вежу. Менавіта ў тваім выглядзе былі выпушчаныя рабочыя чарцяжы. І калі мы ўжо прыступілі да працаў, яна ўжо была ў такім выглядзе. Яе зьнешні выгляд, напэўна, мы – пакуль – ня сілах зьмяніць, пакуль не будуць прынятыя якіясьці, ня ведаю, мерапрыемствы, падзеі ці штосьці яшчэ, што можа спрыяць зьмене аблічча, таму то грошы ўсё ж патрачаныя на будаўніцтва. І хто зараз возьме на сябе сьмеласьць? Новы навуковы кіраўнік Друшчыц Сяргей Аляксандравіч сьмеласьць такую на сябе ня возьме. Увогуле гэта пытаньне, напэўна, ужо больш заказчыка”.

Карэспандэнт: “А заказчык – Міністэрства культуры?”
Сіняўскі: “У ролі заказчыка выступае Нясьвіскі музэй-запаведнік”.
Карэспандэнт: “Чыста на ваш густ, як вам падаецца – упісваецца вежа ў агульны ансамбаль?”
Сіняўскі: “Магу сказаць, што цяперашні навуковы кіраўнік бачыць гэта інакш, чым папярэдні навуковы кіраўнік. І ён уяўляў бы гэтую вежу гэтак жа, як і браму, надбрамную вежу”.
Карэспандэнт: “Пытаньне ўжо больш упіраецца ў сродкі, грошы?”
Сіняўскі: “Напэўна. Але ў прынцыпе яна ўзгодненая. І ў Міністэрстве культуры была ўзгодненая тая вежа. Вам бы лепей, канечне, з Друшчыцам пагаварыць на гэтую тэму. Але зараз ён у ад’езьдзе, на сэмінары ў Польшчы”.

Іна Студзінская
Радыё Свабода
http://www.svaboda.org/content/Transcript/1049784.html
Ігар Карней
Радыё Свабода
http://www.svaboda.org/content/Article/1107081.html