> Віцебская вобласць > Аршанскі раён > мястэчка Смаляны
Смаляны. Царква Праабражэння Гасподняга

Смаляны - фота і помнікі

Першая пісьмовая згадка: 1487

Магчымыя варыянты:
Смаляны Смоляны Smolany Smalany Smaliany Smoliany Smolyany Smoljany

Каардынаты:
54° 35'45.24"N, 30° 4'1.40"E

Што паглядзець у Смалянах

Страчаная спадчына

Гісторыя Смалянаў

Смаляны - мястэчка на р. Дзярноўка. За 25 км на ПнЗ ад Воршы, 6 км ад чыгуначнай станцыі Смаляны, каля аўтадарогі Ворша—Лепель. 1522 жыхароў, 537 гаспадарак (1999 г.).

У пісьмовых крыніцах упершыню згадваюцца пад 1484 г. як маёнтак у Аршанскім намесніцтве (з 16 ст. ў Аршанскім павеце Віцебскага ваяводства), уладанне князя С.І.Бельскага. На думку краязнаўца А.М.Шынкевіча, назва Смаляны, верагодна, паходзіць ад слова «смала», якую тут некалі гналі ў мясцовых смалакурнях. Бел. археолаг гісторык А.М. Мяцельскі лічыць, што назва звязана з памежным месцазнаходжаннем Смалянаў на рубяжы Полацкага і Смаленскага княстваў.

Пасля пераходу ў 1500 г. князя Бельскага на службу да князя маскоўскага Івана III вялікі князь Аляксандр аддаў Смаляны сваёй жонцы Алене Іванаўне. 3 1522 г. Смалянамі валодалі князь К. Астрожскі і яго сын Ілья. 3 1539 г. велікакняжацкі маёнтак, уласнасць вялікага князя Жыгімонта І Старога. У 1543 г. ягоная жонка Бона Сфорца перадала Смаляны князю В. Сангушку ўзамен за Ковельскі маёнтак. У 1-й чвэрці 17 ст. ў Смалянах пабудаваны замак. 3 1678 г. мястэчка. У 1680 г. пабудаваны мураваны касцёл св. Марыі ордэна дамініканаў. У Паўночную вайну 1700—21 гг. (1—2.8.1708 г.) у Смалянах адбыўся бой, у час якога казакамі быў узяты ў палон ад'ютант шведскага караля Карла XII генерал Каніфер. У канцы 1730 — пач. 1740-х гг. Смалянамі валодаў маршалак дворны і вялікі ВКЛ П.К.Сангушка. У 1742 г. тут пабудавана драўляная ратуша.

Пасля 1-га падзелу Рэчы Паспалітай (1772 г.) Смаляны ў складзе Расейскай імперыі, цэнтр воласці Аршанскага павета. У 1792 г. у Смалянах пабудавана драўляная Спаса-Праабражэнская, у 1864 г. — мураваная Аляксандраўская цэрквы. 3 1831 г. Смаляны належалі В.Сямёнаву, з 1847 — тайнаму саветніку сенатару А.Сямёнаву, каля 1860 г. — Цітову, які рабіў захады па кансервацыі руін Смалянскага замка. Штогод 14 верасня і 6 снежня праводзіліся кірмашы. У 1877 г. мястэчка наведаў мастак Н.Орда і замаляваў магілу паэта Т.Зана. У 1880 г. у Смалянах 2315 жыхароў, 252 дамы, 55 крам, 4 царквы, касцёл, 4 малітоўныя дамы, сінагога. У 1900 г. адкрыта сельска-гаспадарчая школа. У пачатку 20 ст. дзейнічалі гарбарны і цагельны заводы, бальніца, аптэка, народная чытальня, паштовае аддзяленне, мелася вадасховішча з дамбай і шлюзамі, дзе гадавалі карпаў. 3 1919 г. Смаляны — цэнтр воласці Аршанскага павета Віцебскай губерні РСФСР. 3 сакавіка 1924 г. цэнтр сельсавета Аршанскага раёна, у жніўні 1924 г. — верасні 1926 г. — Коханаўскага раёна Аршанскай акругі БССР. 3 27.9.1938 г. вёска, цэнтр сельсавета Аршанскага раёна Віцебскай вобласці. У 2-ю сусветную вайну 5.4.1942 г. ням.-фаш. захопнікі расстралялі 600 жыхароў вёскі.

У Смалянах захаваліся помнікі архітэктуры: Спаса-Праабражэнская і Аляксееўская цэрквы, Дамініканскі касцёл, руіны Смалянскага замка. На старых могілках - магіла Тамаша Зана.

Крыніца:
Святаслаў Асіноўскі
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.6.
Мінск, "Беларуская Энцыклапедыя", 2001

Смаляны. : Адметнасці | фота выбраных помнікаў

Смаляны.   Замак Белы Ковель, руіны Замак Белы Ковель, руіны

Захад сонца над руінамі замка

Смаляны.   Магіла Тамаша Зана Магіла Тамаша Зана

Сямейныя могілкі Занаў у Смалянах

Смаляны.  Краявіды Краявіды

Замкавая вуліца

Смаляны.  Сядзібна-паркавы ансамбль Сядзібна-паркавы ансамбль

флігель і стары корпус аграрнага каледжа на падмурках былога палаца Цітовых у Смалянах (згарэў у часы ІІ Сусветнай вайны)

Смаляны.  Млын вадзяны Млын вадзяны

Стары драўляны млын у Смалянах

Смаляны.  Вуліцы мястэчка Вуліцы мястэчка

Стракатыя дахі - адлюстраваньне габрэйскага мінулага мястэчка

Смаляны. : Страчаная спадчына | фотаздымкі

Смаляны.  Палац Цітовых

Смаляны. Палац Цітовых (XIX/XX) Палац Цітовых у Смалянах на архіўны здымку Фота © Елена Лобанова | ca. 1930

Каментарыі

Здание старого корпуса ,там где усадебно-парковый комплекс,построено на фундаменте дворца помещика Титова,фундамент и подземный этаж со всеми помещениями сохранились от старого хозяина с 1900 года а здание перестроено в 1948 году,его готовят к сносу,такая красивая старая постройка,в хорошем состоянии,закопают и посадят клумбу...и не будет красоты...точно как и монастырь доминиканцев недавно наполо...
Церковь Спасо-Преображенская, построена приблизительно в 1590 году, обновлена в 1809 г.
Она представляет собой почти квадратный в плане сруб, окружен¬ный с трех сторон крытой обходной галере¬ей. Алтарный сруб — пятигранный. В целом статичная композиция храма с центральным барабаном и куполом по главному фасаду отмечена двумя невысокими гранеными башнями с шатрами. Перекрытие основного помещени...
Здравствуйте! В Смолянах есть очень хорошо сохранившаяся мельница. Внутри многое сохранилось. В общем списке мельницы нет, поэтому высылаю вам фото на усадебно парковый комплекс. ...
Маршрут:Минск-Орша(автовокзал находится уже рядом с жд)-Смольяны ...