Уселюб - фота і помнікі

Гісторыя Уселюба

Уселюб, былое мястэчка, цэнтр сельсавета ў Навагрудскім раёне. На аўтадарозе Наваградак—Іўе. За 15 км на Поўнач ад Наваградка. 717 жыхароў, 198 дамоў (2000).

Упершыню ўзгадваецца ў 1433 як маёнтак, падараваны вялікім князем ВКЛ Жыгімонтам Кейстутавічам А. Неміровічу. Пазней належаў іншым прадстаўнікам роду Неміровічаў, таму мяркуюць, што Уселюб быў падараваны іх родапачынальніку Я. Няміру яшчэ пры Вітаўце, а ў 1433 было толькі пацвярджэнне спадчыннага права. У 15 ст. ва Уселюбе заснаваны касцёл. У 1-й палове 16 ст. маёнткам сумесна валодалі Неміровічы і іх родзічы Шчыты, пазней — полацкі ваявода С.С. Давойна. Уселюб уваходзіў у склад Новагародскага павета. Пасля смерці Давойны ў 1571 маёнтак перайшоў да яго ўдавы Б. Саламярэцкай, якая ў 1576 прадала яго М. Радзівілу Рудому. Пасля Уселюб перайшоў у спадчыну да яго сына К. Радзівіла, потым да іншых прадстаўнікоў біржанскай галіны Радзівілаў. У 1576—1642 касцёл быў перароблены ў кальвінскі збор. З 1713 Уселюб належаў А. Навасельскаму, потым М.Ф. Радзівілу, у 1746 перайшоў да яго сына Альбрэхта, а ў 1790-я г. — да А.М. Пацея. З 1793 у Расейскай імперыі, у Навагрудскім павеце. У 1799 ва Уселюбе 106 дамоў. Ад Пацея перайшоў да роду графаў О'Руркаў ірландскага паходжання. Маёнтак Уселюб графа Марыяна-Карла О’Рурка быў адным з асяродкаў “галандскага” (і “швайцарскага”) сыраварства ў Наваградскім павеце. З 1861 — цэнтр воласці. У 1884 пабудавана царква. У 1886 — 730 жыхароў, 106 двароў, валасное праўленне, 2 царквы, 2 капліцы, касцёл, сінагога, 2 крамы, 2 заезныя дамы. У 1897 у мястэчку 1255 жыхароў. З 1921 у складзе Польшчы ў Навагрудскім павеце. З 1939 у БССР. З 12.10.1940 цэнтр сельсавета.

Ва Уселюбе лясніцтва, сярэдняя школа, клуб, бібліятэка, бальніца, амбулаторыя, дзіцячыя яслі-сад, аддзяленне сувязі. Помнікі архітэктуры; касцёл (15 ст.), царква (1884), капліца-пахавальня ў парку Пацеяў 2-я паловы 18 ст. Помнік землякам, якія загінулі ў 2-ю сусветную вайну.

Крыніца:
Вячаслаў Насевіч
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.6-2.
Мінск, "Беларуская Энцыклапедыя", 2004