Cerkiew Św. Ducha i klasztor | Wilno

Więcej zdjęć (42) >>

Cerkiew pod wezwaniem Świętego Ducha i klasztor w Wilnie

Założona w 1597 roku przez Bractwo Świętej Trójcy obrządku wschodniego. Na miejscu pierwotnych, drewnianych zabudowań w roku 1638 wzniesiono cerkiew murowaną. Zniszczył ją pożar w 1749 roku. Została pięknie odrestaurowana i przebudowana w stylu rokoko przez słynnego architekta, Jana Krzysztofa Glaubitza.

Niestety, w 1873 roku z inicjatywy Murawiewa zmieniono znacznie jej wygląd zewnętrzny. Zburzono falisty fronton między wieżami i woluty, zmieniono wygląd kopuły. Późnobarokowa dzwonnica została przebudowana w stylu klasycystycznym. W tej formie architektonicznej pozostaje do dzisiaj.

Wyjątkowym zjawiskiem w budownictwie cerkiewnym jest architektura cerkwi Św. Ducha – powtarzająca wiernie typ kościołów jezuickich, w szczególności kościoła Św. Kazimierza. Zbudowana na planie krzyża łacińskiego, z szeroką nawą główną i kaplicami w nawach bocznych, z transeptem i wysoką kopułą nad skrzyżowaniem naw.

Obecnie wnętrze ma wystrój XVIII-wieczny; szczególnie piękny jest ikonostas (1753-56), uważany za dzieło Glaubitza. Pod ikonostasem wybudowano w latach 1826-51 kryptę na szczątki litewskich świętych – Jana, Eustachego i Antoniusza, szczególnie tu czczonych. We wnętrzu cerkwi znajduje się kilkanaście obrazów Iwana Trutniewa z XIX wieku.

Bryła cerkwi - pozbawiona barokowych ozdób wspaniałego artysty – J. K. Glaubitza – jest prosta, surowa. Elewacje zdobią pilastry i oszczędne gzymsy. Kopuła na skrzyżowaniu naw jest u podstawy cylindryczna, przykryta surowym, kulistym hełmem z niewielką latarnią. Wieżyczki fasady głównej prostopadłościenne, też z małymi, kulistymi hełmami. Bardzo szpeci fasadę dobudowany w XIX wieku przedsionek z dwuspadowym daszkiem.

Budynki klasztorne pochodzą z końca XV i z XVI wieku. Remontowane i przebudowywane były w XIX wieku. Klasztor obecnie jest czynny. Przez wiele wieków swojej posługi, zakonnicy tego zgromadzenia mieli znaczący udział w sferze kultury, nauki i oświaty.

A.O.
Na podstawie:
Juliusz Kłos
„Wilno, Przewodnik Krajoznawczy”,
Wyd. Oddziału Wileńskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Wilno 1923
Tomas Venclova,
„Wilno”, R. Paknio Leidykla, Wilno, 2001, 2002