Kościół Śww. Franciszka i Bernardyna i klasztor Bernardynów | Wilno

Więcej zdjęć (37) >>

Kościół św. św. Franciszka i Bernardyna i klasztor (Bernardynów) w Wilnie

W roku 1469 przybyli do Wilna bracia franciszkanie, by założyć tu klasztor i zbudować kościół. Ponieważ przybyli z Krakowa, z kościoła św. Bernardyna z Sieny, ludzie nazwali ich bernardynami. Stąd etymologia nazwy, stosowanej powszechnie do dziś.

Początkowo wzniesiono drewniany kościółek, w 1525 roku murowany. Był niewielki i zajmował powierzchnię obecnego prezbiterium. Obok kościoła wzniesiono wolnostojącą dzwonnicę, wspaniałą ośmioboczną wieżę, arcydzieło polskiego gotyku. W drugiej połowie XVI wieku kościół powiększono przez dobudowanie trzech naw a dzwonnica została włączona do budowli. Dziś stoi w południowym narożu kościoła.

W latach 1655–61, w czasie wojen z Moskwą, kościół został splądrowany i zniszczony, a mnisi i szukający tu schronienia ludzie – wymordowani. Został odbudowany przez hetmana Michała Paca. W czasie oblężenia Wilna przez Moskwę w 1794 roku znacznie uszkodzony wskutek zapalenia się od pocisków armatnich.

W 1864 roku (po Powstaniu Styczniowym) klasztor zamknięto, a urządzono tu koszary; w 1919 mieścił się w nim Wydział Sztuk Pięknych uniwersytetu. W latach włączenia Litwy do ZSRR kościół zamknięto i przekazano Instytutowi Sztuki. Odzyskany w 1994 roku. Sądząc po kompletnym zniszczeniu wnętrza, wyposażenia (nawet mury, posadzki i epitafia potrzaskane), opieka Instytutu Sztuki była raczej wątpliwa. Mimo tak tragicznej historii, zniszczeń i licznych przeróbek, kościół i klasztor są wspaniałym zabytkiem.

Po stronie północnej kościoła znajduje się klasztor, wybudowany równocześnie, w XVI wieku. Między kompleksem a pobliską rzeką Wilejką rozciąga się Ogród Bernardyński z widokiem na otaczające miasto wzgórza. Parter kościoła z ostrołukowymi oknami wspierają przypory. Misterne, rozczłonkowane na fasadach (zbudowane w drugiej połowie XVI wieku), masywne i proste przy apsydzie (początek XVI wieku). Szczyt wieńczący fasadę zachodnią wzniesiono po zniszczeniach 1794 roku; ozdobiony wnękami „ślepych” okien i niszą z freskiem Chrystusa Ukrzyżowanego, autorstwa K. Rusieckiego z połowy XIX wieku. Szczyt flankują dwie ośmioboczne wieżyczki, niejako miniatury gotyckiej dzwonnicy kościoła.

Ogromne, halowe wnętrze dzielą na nawy kolumny. Sklepienie gotyckie prezbiterium zostało odbudowane w XVII wieku jako beczkowe z lunetami; w nawach i w kruchcie zachowały się XVI-wieczne sklepienia krzyżowe, gwiaździste i kryształowe. Wybitnej piękności sklepienie kryształowe zachowało się też w zakrystii – najstarszym budynku kompleksu, znajdującym się na południowym dziedzińcu kościoła. Tu też drzwi do skarbca - XVI-wieczne, kute, o bogatej ornamentacji. Ściany naw pokrywały polichromie z XVI wieku, o zróżnicowanych motywach. Nawy zdobiło 14 pięknych XVIII-wiecznych ołtarzy wykonanych z drzewa klonowego przez rzemieślników – artystów wileńskich; przepiękne drewniane konfesjonały i stalle. Cenne wartością artystyczną nagrobki, epitafia i inne ozdoby rozmieszczone były w nawach i kaplicach.

Na południe od kościoła w 1980 roku wzniesiono pomnik Adama Mickiewicza dłuta Giedyminasa Jokubonisa. Dookoła leżą płyty z płaskorzeźbami o tematyce z „Dziadów”, wykonane w latach 30-tych XX wieku przez Henryka Kunę. Tutaj rozpoczął się ruch niepodległościowy Litwy, zapoczątkowany wiecami opozycji w 1987 roku.

A.O.
Na podstawie:
Juliusz Kłos, „Wilno, Przewodnik Krajoznawczy”,
Wyd. Oddziału Wileńskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Wilno 1923
Tomas Venclova, „Wilno”, R. Paknio Leidykla, Wilno 2001, 2002