Kościół pokartuzjański | Bereza Kartuska

Kościół w obrębie kartuzji.

Ogromna, trójnawowa bazylika długości 50 m, o wydłużonej, wysokiej i wąskiej nawie środkowej oraz niskich nawach bocznych zakończonych graniastymi apsydami. Wejście wiodło przez niską, ośmioboczną kruchtę. Najbardziej oryginalną częścią świątyni była wysoka, kilkukondygnacyjna, ośmioboczna wieża nakryta barokową kopułą, umieszczona w nietypowy sposób, bo z tyłu za prezbiterium, na głównej osi kościoła.

Ruina tej wieży, z której zachowały się dwie dolne kondygnacje, ozdobione pilastrami oraz prostokątnymi i arkadowymi wnękami, to jedyna obecnie pozostałość kościoła. Z trudem można sobie wyobrazić, że zachowana ruina wieży stała niegdyś pośrodku arkadowego dziedzińca.

Klasztorny kościół służył jako mauzoleum fundatorom i dobroczyńcom kartuzji – Sapiehom z linii czeremskiej i różańskiej. Wiadomo o piętnastu członkach rodu, którzy spoczęli w jego podziemiach. Byli wśród nich najwyżsi dostojnicy i wybitne postacie życia politycznego Rzeczypospolitej. Mauzoleum uległo zniszczeniu przy okazji rozbiórki kościoła w 1868 roku. Na polecenie władz wyjęte z podziemi trumny z prochami Sapiehów pogrzebano na miejscowym cmentarzu katolickim z udziałem proboszcza z niedalekich Siehniewicz. Grób został wkrótce sprofanowany, więc obrzęd musiano powtórzyć. Cmentarz ten uległ zagładzie w latach czterdziestych XX wieku, a na jego miejscu założono nowy cmentarz prawosławny. Nie pozostał więc już żaden ślad po pochówkach członków wybitnego rodu.

Grzegorz Rąkowski
„Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi”, Burchard Edition, Warszawa 1997 „Czar Polesia”, Rewasz, Pruszków 2001
(A.O.)