Kościół Znalezienia Krzyża Św. | Kalwaria (Wilno)

Więcej zdjęć (46) >>

Kalwaria wileńska i kościół Znalezienia Krzyża Świętego (Kalwaryjski)

Na początku XVII wieku w Polsce i Europie pojawiła się trwająca do dzisiaj tendencja budowy zespołów pielgrzymkowych ze Stacjami Męki Pańskiej. Były wznoszone wzorem Drogi Krzyżowej w Jerozolimie, na otwartych terenach. Jako druga w ówczesnej Rzeczypospolitej, po Kalwarii Zebrzydowskiej, powstała Kalwaria Wileńska. Jej fundatorem był biskup Jerzy Białozor, a impulsem budowy była wdzięczność za ocalenie Wilna w czasie wojen moskiewskich. Prace nad budową kalwarii i kościoła rozpoczęto w 1662 roku.

Zespół kalwaryjski wkomponowany we wspaniały, zróżnicowany widokowo krajobraz, zlokalizowany jest na południowo zachodnich obrzeżach miejscowości Werki. W pobliżu znajduje się zespół pałacowy i miejscowość. Zespół składał się z kościoła Znalezienia Krzyża Świętego z klasztorem dominikanów, 35 kaplic zbudowanych w stylu rokoko i cmentarza. Obecnie pozostały 4 kaplice kalwaryjskie, gdyż pozostałe zburzono w 1963 roku.

Kościół został pierwotnie wzniesiony jako drewniany. Murowany, barokowy, rozpoczęto budować w połowie XVIII wieku, a ukończono w 1772 roku. Częściowo zniszczony w 1812 przez armię napoleońską i odrestaurowany. Fasada jest podzielona gzymsami na trzy kondygnacje, ozdobiona pilastrami i smukłymi oknami, a zwieńczona barokowymi wieżyczkami i wolutowym szczytem. Półkolistą apsydę też zamyka szczyt wolutowy. Wnętrze trzynawowe, z szeroką nawą główną i wąskimi bocznymi, o wystroju rokokowym i barokowym. Kościół posiada cenne XVIII-wieczne zdobienia: w nawie głównej malowidła ścienne, ambonę i chrzcielnicę w stylu rokoko; w zakrystii płaskorzeźby stiukowe. Klasztor dominikanów został zamknięty w 1850 roku.

Cmentarz powstawał wraz z budową zespołu. Zajmuje zbocze wzgórza, na którym wzniesiono kościół. Zachowało się jeszcze kilka XIX-wiecznych tablic nagrobnych i piękny pomnik anioła z 1892 roku. Jest tu kilkadziesiąt grobów żołnierzy Armii Krajowej, poległych w bitwie o Wilno w 1944 roku. Niszczone przed 1989 rokiem i odtwarzane przez społeczność polską Wilna.

A.O.
Na podstawie:
Tomas Venclova, „Wilno”, R. Paknio Leidykla, Wilno 2001, 2002
Wikipedia, Wolna encyklopedia, według Edmunda Małachowicza
Witryna Lettra-graphic.com.pl – Omówienie książki p. Anny Mitkowskiej „Kalwaria w Werkach pod Wilnem”