Działalność przemysłowa w Zakozielu | Zakoziel

Więcej zdjęć (9) >>

Działalność przemysłowa w Zakozielu w XIX wieku

W 1826 roku Nikodem (syn Józefa) staje się właścicielem zakozielskiego majątku. Nowy właściciel od 1826 roku rozpoczął aktywną działalność gospodarczą na tych ziemiach. Zwiększył ilość ziem uprawnych, siał coraz więcej lnu i konopi, a dla wykorzystania w przemyśle sadził ogromne ilości ziemniaków i buraków cukrowych. Jeszcze w roku 1826 sprowadził do swojego majątku owce angielskie i przez 15 lat powiększył ich pogłowie do 8 tysięcy sztuk. Tyle tylko mógł hodować bez uszczerbku dla wypasu innych zwierząt. Dzięki tej hodowli powstaje przemysł przetwarzający runo owcze, a w 1831 roku zbudował fabrykę włókienniczą. W tym czasie wełna tych owiec była bardzo ceniona w Europie Zachodniej. Do drugiej połowy XIX wieku przynosiła właścicielowi niebagatelne zyski.

W 1837 roku Nikodem zakończył budowę fabryki włókienniczej i w związku z tym zmienił uprawy, gdyż zdecydował przetwarzać swój produkt - i tak właściciel Zakoziela zaczyna handlować lnem i jego produktami; ziarnem, wełną i sadłem oraz wymienia je na wyroby przemysłowe.

W związku z tym zaczął przekształcać swoje gospodarstwo na styl kapitalistyczny, a wiedzę swoją powiększał dzięki swoim podróżom do rozwiniętych krajów europejskich.

Właścicielem majątku Nikodem był do 1843 roku. W skład kompleksu dworskiego wtedy wchodzi: dwór, gorzelnia, fabryka sukiennicza, kaplica z kryptą, park z systemem stawów, dworska stajnia konna.

Jego syn i następca na Zakozielu - Kalikst Nikodemowicz Orzeszko aktywnie kontynuuje dzieło ojca Nikodema. Spisy inwentarza z 1845 roku mówią, że w majątku Zakoziel było 17.165 morgów ziemi i 90 prętów, w tym ziemi chłopskiej – 4.848 morgów, pod drogami i kanałami – 125 morgów i 196 prętów.

W uprawie praktykowano podział pól na 3 części: na pierwszej uprawiano oziminy – żyto i pszenicę; na drugiej – jare (jęczmień, owies, grykę, groch) i ziemniaki; na trzeciej części – len i konopie. W tym czasie w majątku Zakoziel były 3 wiatraki – młyny; 800 szt. bydła, 8000 angielskich owiec, fabryka sukiennicza na 30 stanowisk, 2 parowe gorzelnie i 5 karczm.

Dochód Kaliksta w 1848 roku wynosił: z ziemi – 8.000 rubli srebrnych, z karczem – 600, z fabryki sukienniczej – 12.000, z gorzelni – 7.000, z podatków od chłopów – 157,5 rubli w srebrze. Ogólny dochód wynosił 27.757,5 rubli.

Po powstaniu styczniowym 1863-1864 majątek zostaje skonfiskowany i oddany państwu. Dwór, a także zakłady przemysłowe szybko straciły na swej świetności.

Po zabudowaniach przemysłowych w Zakozielu pozostała obecnie tylko gorzelnia. Według źródeł cytowanych przez Anatolija Fedoruka („Starinnyje usad`by Beresteiszcziny” istniejąca obecnie gorzelnia została zbudowana już przez nową właścicielkę, hrabinę Bobrińską w 1905 roku.

Wiktor i Maciej Orzeszko

Gorzelnia

Z zabudowań gospodarczych w Zakozielu ocalał późnoklasycystyczny budynek gorzelni, kryty dachem naczółkowym. Jest to budowla na planie prostokąta, dwukondygnacyjna, z trójkondygnacyjnym ryzalitem w części środkowej, podwyższonym o drewnianą facjatę. Ściany w obu elewacjach dłuższych ozdobione są rzędami przyściennych kolumn (po 12 od frontu i od tyłu) oraz gzymsami i nadokiennikami.

Grzegorz Rąkowski, „Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi”, Burchard Edition, 1997
(A.O.)