Wybrane zdjęcia
Ohel cadyka Foto © Mariusz Proskień |
Archiwalne zdjęcie ohelu cadyka (źródło: Księga Pamięci Zabłudowa) Foto © Mariusz Proskień |
Foto © Mariusz Proskień |
Cmentarz żydowski w Zabłudowie
Żydzi w Zabłudowie mieszkali nieomal od początku istnienia tego niewielkiego miasteczka. Zabłudów był miastem prywatnym, w którym osiedlali się ludzie różnych religii. Był to także znaczący ośrodek kalwinizmu, ze zborem i szkołą. W mieście ukrywał się - zagrożony wysiedleniem - poeta Zbigniew Morsztyn. Zabłudowska gmina żydowska powstała w 1566 roku, w 1635 roku wytyczono cmentarz i wybudowano drewnianą synagogę, jedną z najpiękniejszych w Polsce, wykonaną bez użycia gwoździ. W ostatnich latach powstały plany odbudowy synagogi, wydaje się jednak, że realizacja tego projektu jest dosyć odległa.W 1939 roku Żydzi stanowili w Zabłudowie prawie 70% mieszkańców. W czasie II wojny światowej hitlerowcy utworzyli w Zabłudowie getto, w którym stłoczyli około 1.400 osób. Mieszkańcy zabłudowskiego getta znaleźli śmierć w Treblince.Cmentarz żydowski w Zabłudowie położony jest za miastem, nieopodal drogi wylotowej w kierunku Bielska Podlaskiego i zajmuje powierzchnię około 1 hektara. Podczas II wojny światowej cmentarz został zniszczony przez nazistów. Finia Korowski w "Księdze Pamięci Zabłudowa" tak wspomina dewastację tej nekropolii: "Niemcy chcieli trzykrotnie poszerzyć drogę z Białegostoku do Moskwy (...). Potrzebowali kamieni do jej budowy, dlatego zaczęli rozbierać cmentarz żydowski. Potajemnie wchodziliśmy do oheli naszych rabinów u cadyków i gorzko opłakiwaliśmy naszą katastrofę". Do dziś ocalało niewiele nagrobków - betonowych odlewów charakterystycznych dla podlaskich kirkutów. Na cmentarzu znajduje się tylko jedna macewa, odnaleziona przez Tomasza Wiśniewskiego we wsi Skrybice. Napis na płycie głosi: "Tu spoczywa kobieta skromna i poważna, pani Gołda Feige, córka Eliezera, żona Benjamina Zeeva Szackiego, zmarła w poniedziałek 27 miesiąca AV 5678 roku (5 sierpnia 1918 roku)". W centrum nekropolii wzniesiono ohel cadyka Izaaka syna Cwi Dow Bera. Budynek jest mocno zdewastowany, zniszczone są okna i drzwi. W centralnej części cmentarza ustawiono niedawno słup energetyczny wysokiego napięcia.
Artur Cyruk
źródło: http://www.kirkuty.xip.pl/zabludow.htm
(MP)