Dzisna

Historia Dzisny

Położona nad Dźwiną Dzisna to jedno z najstarszych miast na północnej Wileńszczyźnie. Spacer ulicami dzisiejszej Dzisny dostarcza niezwykłych wrażeń. Zachwyca przede wszystkim piękne położenie miejscowości: na płaskowyżu z trzech stron oblanym wodami Dźwiny i uchodzącej do niej rzeki Dzisny, wyniesionym o kilkadziesiąt metrów ponad poziom obu rzek.

Każda z nich ma odmienny charakter. Dźwina płynie obszerną doliną i rozlewa się szeroko. Ponad wodą sterczą liczne głazy i kamienie, stwarzając złudne wrażenie, że można by ją było z łatwością przebyć w bród. Niegdyś stanowiły one zmorę dla płynących rzeką statków, łodzi i tratew. Bystra Dzisna płynie natomiast wśród wysokich brzegów wąskim i krętym korytem, w którym falują z prądem długie na kilka metrów zielone warkocze wodorostów.

W Dziśnie zachował się oryginalny, XVI wieczny układ urbanistyczny z okresu lokacji miasta, w niewielkim tylko stopniu zmieniony w późniejszych wiekach. Jego ośrodkiem jest trójkątny rynek nad brzegiem Dźwiny, a główną oś stanowi ulica biegnąca od niego do mostu na rzece Dziśnie, od której odchodzą prostopadłe uliczki, tworzące nieregularną, gęstą sieć.

Największe zmiany zaszły w rynku: w okresie, gdy Dzisna była stolicą rejonu; powiększono go przez wyburzenie części starych budynków i wybudowanie jednego czy dwóch na potrzeby komunistycznych władz. Plac robi obecnie przygnębiające wrażenie, bo jest pusty, prawie bez zabudowy i bez życia. Pośrodku stoi zagubiony, betonowy Lenin, niewspółmiernie mały wobec otaczającej go pustki. Wrażenie opuszczenia pogłębia wznosząca się w pobliżu ruina pięknego niegdyś pofranciszkańskiego kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny.

Przy głównej ulicy Dzisny stoi kilka nielicznych w miasteczku starych budynków murowanych, w których niegdyś mieściły się liczne sklepy żydowskie i magazyny. Dziś część tych budynków jest opuszczona i straszy „szeregami pustych futryn”. A sklepów we współczesnej Dziśnie jest bardzo niewiele. Najwięcej uroku mają boczne uliczki miasteczka, z których część ciągle pokryta jest archaicznymi „kocimi łbami”. Wiele tu starszych i nowszych domów drewnianych, dosłownie tonących w zieleni starych drzew i ogródków.

Grzegorz Rąkowski
”Wśród jezior mszarów Wileńszczyzny”, Rewasz, Warszawa 2000
(A.O.)