Doniesienie o Szpitalu Pierszajskim 1790 r.
Szpital w Pierszaj
Dobrach Biskupstwa Wileńskiego
Nie ma żadnego zgoła funduszu, a po zrujnowaniu się starego zabudowania teraz de novo jest zbudowany własnym kosztem przez niżej podpisującego się.
W nim ubodzy żyją częścią z jałmużny, a częścią z pracy rąk własnych, pracując wedle możności sił swoich.
Znajduje się w nim osób 9. Płci męskiej – osób 4, kobiet – osób 5.
Chorzy w nim z jałmużny utrzymują się i opatrują się.
W nim dozór jest niżej podpisującego się.
Obowiązki szpitalnych dawnym zwyczajem są: koronkę co niedziela i święto Św. Trójcy z organistą i innymi ludźmi śpiewać, kościół zamieść, ognia, wody i wina do kościoła przynieść, świece zapalić , ziemię kościelną chędożyć, na dzwonnicy dzwonić, organiście na chórze, a księdzu do chorych idącemu i podczas chrztów i pogrzebów posłużyć, którym niżej podpisujący się kawał dostateczny ogrodu swego na warzywo udzielił i jałmużną pieniężną w pewnym czasie opatruje.
Adnotacja
1-mo.(Primo łac. po pierwsze) Anno roku 1754 dnia 26 maja niżej podpisujący się objąwszy urząd Plebania Pierszajską zastał Szpital na gruncie plebańskim wybudowany nowy od Dworu Pierszajskiego w części pańszczyzna, a w części dniami włościańskimi, gdy się przez starość zrujnował, teraz swoim własnym kosztem ani Dworu, ani włości w pomoc nie wzywając, de novo (łac. od nowa) zbudował, przyczyniwszy trzy razy więcej dla mieszkania ubogim zabudowania, jak najpierw było. Pod które na czas dawniejszy superniące zabudowanie zajmujące w czasie Ziemie Skarbową Dworu Pierszaj to jest zajmujące trochę planu ulicy. Tenże Dwór Pierszaje nie zabronił.
2-do (Sekundo łac. - po drugie) niżej podpisujący się ze swojej posesji w tej plebanii dostateczny oddzielił dla szpitalnych na usianie warzywa dla ich wygody.
Takowe doniesienie rzetelne dla wiary ręką mą własną podpisuję w Pierszaj roku 1790 dnia 16 miesiąca Septembra(września) jedną stronicę onego napisawszy do podania Prześwietnej Komisji Cywilno – Wojskowej Powiatu Oszmiańskiego, a niniejszą jednostajną stronicę drugą do podania Prześwietnej Administracji Biskupstwa Wileńskiego
Ksiądz Antoni D. Zdankiewicz Pleban Pierszajski.
(Źródło: Narodowe Archiwum Litewskie)
"Kurier Nowogródzki" nr 59 z dnia 02.03.1934r.
Zakrystianin podpalił kościół w Pierszajach
- Sprawcę ujęto dopiero po roku
Wilno. W kwietniu 1933 r. spłonął w Pierszajach stary modrzewiowy kościół drewniany z XVI wieku.
Po długich i mozolnych poszukiwaniach, policja powiatowa ustaliła obecnie, że sprawcą podpalenia jest mieszkaniec wsi Pierszaje Bawtrel Franciszek, lat 20, Zakrystianin, który do podpalenia przyznał się. Pobudki tego karygodnego czynu były następujące: Bawtrel Franciszek, mając urazę do miejscowego proboszcza i nowego zakrystiana, postanowił zemścić się i w tym celu 24.04.1933 r. po odprawionym nabożeństwie ukrył się w zakrystii z zamiarem spalenia niektórych rzeczy, by tą drogą skierować podejrzenie na zakrystiana.
Po podpaleniu komży stłumił ogień, zostawiając tlącą się komżę stłumił ogień zostawiając tlejącą komżę na stosie bielizny; tymczasem w krótkim czasie cały kościół stanął w płomieniach i spalił się doszczętnie. Sprawca przekazany został władzom sądowym.
Прыемна было ўбачыць, што касцел рамантуецца, паднаўляеццаі захоўваецца ў чысціні. Зразумела што, усе вядзецца на ахвяраванні вернікаў...