Віцебскія лабазы
На вуліцы Чайкоўскага ў Віцебску знаходзяцца старажытныя саляныя склады (лабазы). Лабазы - помнік архітэктуры клясыцызму. Узьведзены з цэглы ў 1774 г. для гандлю і захаваньня зерня, мукі і іншых тавараў. Разьмяшчаюцца на правым беразе Заходняе Дзьвіны, арыентаваныя да яе галоўным фасадам. Першапачаткова разьмяшчаліся каля параходнай прыстані, адкуль дастаўляліся тавары. Стваралі комплекс з 3 будынкаў: цэнтральны і 2 бакавыя, разьмешчаныя франтальна і злучаныя аркамі.
Складскі будынак пасьля рэстаўрацыіФота © Раман Воранаў
Цэнтральны корпус двухпавярховы, на галоўных восях вылучаны сымэтрычныя двухарачныя праёмы, паміж якімі разьмешчаны пілястры на ўсю вышыню будынка. Бакавыя карпусы аднапавярховыя, дэкараваныя арачнымі нішамі і пілястрамі. Захаваліся 2 будынкі: цэнтральны і правы бакавы.
Аднапавярховы корпус пасьля рэстаўрацыіФота © Раман Воранаў
Тут у 1993 годзе пад час археалягічных дасьледваньняў у адным з шурфоў быў выпадкова высьветлены цагляны падмурак, які ніякім чынам не стасаваўся з прадметам дасьледваньня (корпусам саляных складоў). Больш грунтоўныя раскопкі праз год засьведчылі існаваньне на гэтым мейсцы невядомай раней царквы, якая стылістычна адносілася да готыка-рэнэсансавых тыпаў храма, якія распаўсюдзіліся на Беларусі з др. пал. 16 ст. Агульная даўжыня царквы 18 мэтраў, шырыня 12.
Рэканструкцыя царквы (Р. Кузьняцова)
Па атрыманым матар’ялам з раскопак (фрагмэнты кафлі з расьлінным і гербавым сюжэтамі) можна меркаваць, што храм быў пабудаваны ў першай палове 16 ст. Хутчэй за ўсё ён быў моцна пашкоджаны пад час 3-месяцовай аблогі Віцебску войскамі ваяводы Шарамецьева ў 1654 годзе.
Складскі будынак да рэстаўрацыіФота © Раман Воранаў
Як вынікае з дасьледваньняў гісторыка Л.Хмяльніцкай, будынак гэтай царквы, якая звалася Стрэчанскай, праіснаваў у напаўразбураным стане да канца 18 ст. Ейныя рэшткі расейскія ўлады выкупілі ў гарадзкога магістрата ў 1773 годзе за 200 руб. для падрыхтоўкі мейсца пад будаўніцтва “правіянтскіх магазейнаў”. 2000 цаглін пасьля разборкі наземных рэшткаў царквы пайшло на будаўніцтва саміх складоў, аднапавярховы корпус якіх і быў пастаўлены на гэтым мейсцы ў 1774 г.
Раман Воранаў
Паводле:
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Віцебска: У 2-х кн.
Кн. 2-я / Рэд. кал.: Г.П. Пашкоў і інш. – Мн.:БелЭн, 2003. С. 599.
Цішкін І.А. Пад мурамі саляных складоў. Невядомы помнік беларускага рэнесансу.
– Мн.: ТДА “Знаменіе”, 2005. – 12 с.