Выбраныя здымкі
Агульны выгляд, 07.2008 Фота © Уладзімер Ткачэнка |
Агульны выгляд Фота © Уладзімер Ткачэнка |
Фота © Дмитрий Апаликов |
Віцебская ратуша - помнік грамадзянскай архітэктуры 16—18 ст. Размешчана ў цэнтры горада. Першая драўляная ратуша пабудавана на Рынкавым пляцу Узгорскага замка Віцебска пасля надання яму магдэбургскага права ў 1597 г. За ўдзел жыхароў горада ў Віцебскім паўстанні 1623 г. супраць Брэсцкай уніі 1596 і забойства уніяцкага полацкага архіепіскапа I. Кунцэвіча Віцебск пазбаўлены магдэбургскага права, а ратуша разабрана.
Адбудавана ў 1644 г. На «Чарцяжы места Віцебска» (1664 г.) змешчана першая вядомая графічная выява Віцебскай ратушы. Ратуша была прамавугольная ў плане, накрытая высокім 4-схільным дахам, завяршалася 8-граннай вартавой вежай з купалам і шпілем. Неаднаразова знішчалася пажарамі (1708, 1733, 1752). У 1775 г. пабудавана мураваная ратуша. Спачатку была 2-павярховай прамавугольнай у плане (3-і паверх надбудаваны ў 1911 г.) з 4-яруснай вежай у цэнтры галоўнага фасада. Галоўны фасад (да яго ў пач. 20 ст. прыбудаваны порцік) быў расчлянёны прамавугольнымі аконнымі праёмамі на 1-м і паўцыркульнымі — на 2-м і 3-м паверхах. Ярусы вежы аздоблены пілястрамі, валютамі, раскрапаванымі карнізамі; на верхнім ярусе — гадзіннік (устаноўлены ў 1833 г.).
У падвале ратушы 18 ст. выяўлены рэшткі муроўкі 2-й пал. 17 ст., якая, верагодна, з'яўляецца фрагментам галоўнага фасада старадаўняй ратушы - будынка, паказанага на «Чарцяжы места Віцебска». Другі паверх ратушы і яе завяршэнне былі з дрэва, што характэрна для архітэктуры Беларусі 17 і пазнейшых стагоддзяў. Галоўны фасад ратушы ў Віцебску арыентаваны на забрукаваную гандлёвую плошчу, абкружаную з 3 бакоў жыллёва-гандлёвымі пабудовамі. У канцы 18 — пач. 19 ст. да бакавых фасадаў ратушы прыбудаваны 2-павярховыя мураваныя аб'ёмы. На першых паверхах былі гандлёвыя крамы, якія ўтваралі невялікі ўнутраны дворык. У 18 ст. ў будынку ратушы размяшчаліся паліцыя, суд, 2-і дэпартамент, гаўптвахта, пажарны двор, у 19 ст.— гарадская дума. Будынак рэстаўрыраваны ў 1913, 1944 і ў 1970-я гады. Цяпер тут Віцебскі абласны краязнаўчы музей.
Даследаванні на тэрыторыі ратушы праводзілі ў сярэдзіне 1980-х гадоў В. М. Ляўко, архітэктурна-археалагічныя назіранні ў ходзе рамонтна-рэстаўрацыйных работ — I. М. Чарняўскі і I. А. Цішкін. У будынку ратушы і на прылеглай тэрыторыі знойдзены экземпляры каляровай кафлі, посуду, курыльныя люлькі, фрагмент пішчалі, мініяцюрная гармата-салютаўка (17 ст.), выстралам якой суправаджаліся гарадскія ўрачыстасці.
Адбудавана ў 1644 г. На «Чарцяжы места Віцебска» (1664 г.) змешчана першая вядомая графічная выява Віцебскай ратушы. Ратуша была прамавугольная ў плане, накрытая высокім 4-схільным дахам, завяршалася 8-граннай вартавой вежай з купалам і шпілем. Неаднаразова знішчалася пажарамі (1708, 1733, 1752). У 1775 г. пабудавана мураваная ратуша. Спачатку была 2-павярховай прамавугольнай у плане (3-і паверх надбудаваны ў 1911 г.) з 4-яруснай вежай у цэнтры галоўнага фасада. Галоўны фасад (да яго ў пач. 20 ст. прыбудаваны порцік) быў расчлянёны прамавугольнымі аконнымі праёмамі на 1-м і паўцыркульнымі — на 2-м і 3-м паверхах. Ярусы вежы аздоблены пілястрамі, валютамі, раскрапаванымі карнізамі; на верхнім ярусе — гадзіннік (устаноўлены ў 1833 г.).
У падвале ратушы 18 ст. выяўлены рэшткі муроўкі 2-й пал. 17 ст., якая, верагодна, з'яўляецца фрагментам галоўнага фасада старадаўняй ратушы - будынка, паказанага на «Чарцяжы места Віцебска». Другі паверх ратушы і яе завяршэнне былі з дрэва, што характэрна для архітэктуры Беларусі 17 і пазнейшых стагоддзяў. Галоўны фасад ратушы ў Віцебску арыентаваны на забрукаваную гандлёвую плошчу, абкружаную з 3 бакоў жыллёва-гандлёвымі пабудовамі. У канцы 18 — пач. 19 ст. да бакавых фасадаў ратушы прыбудаваны 2-павярховыя мураваныя аб'ёмы. На першых паверхах былі гандлёвыя крамы, якія ўтваралі невялікі ўнутраны дворык. У 18 ст. ў будынку ратушы размяшчаліся паліцыя, суд, 2-і дэпартамент, гаўптвахта, пажарны двор, у 19 ст.— гарадская дума. Будынак рэстаўрыраваны ў 1913, 1944 і ў 1970-я гады. Цяпер тут Віцебскі абласны краязнаўчы музей.
Даследаванні на тэрыторыі ратушы праводзілі ў сярэдзіне 1980-х гадоў В. М. Ляўко, архітэктурна-археалагічныя назіранні ў ходзе рамонтна-рэстаўрацыйных работ — I. М. Чарняўскі і I. А. Цішкін. У будынку ратушы і на прылеглай тэрыторыі знойдзены экземпляры каляровай кафлі, посуду, курыльныя люлькі, фрагмент пішчалі, мініяцюрная гармата-салютаўка (17 ст.), выстралам якой суправаджаліся гарадскія ўрачыстасці.
Літ.:
Чарняўскі І.,Цішкін І.
Віцебская ратуша // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1987. № 2.
І. М. Чарняўскі
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.2.
Мінск, "Беларуская Энцыклапедыя", 1995