> Віцебская вобласць > Глыбоцкі раён > вёска Сахнавічы > Возера Гінькава
Сахнавічы. Возера Гінькава
Сахнавічы.  Возера Гінькава

Возера Гінькава | Сахнавічы

Фотагалерэі

Выбраныя здымкі

Сахнавічы.  Возера Гінькава

Возера Гінькова |

Сахнавічы.  Возера Гінькава

Гінькава возера Фота © Уладзімір Скрабатун | Дата: 30.09.2007

Гінь-возера

“… У 4 вярстах ад сяла Чарневічы, паблізу вёскі Барсукі, знаходзіцца Гінькава возера, на ўзвышаным беразе гэтага возера бачныя разваліны падземнага ходу, сцены якога складаюцца з дробных камянёў, якія залітыя вапнай.”
А. Сапунов и князь В. Друцкой-Любецкой,
“Материалы по истории и географии Дисненского и Вилейского уездов Виленской губернии”, Витебск, 1896 г., стар. 170.



Ёсць на Глыбоччыне шмат прыгожых мясцінаў. Вось, напрыклад, пагоркавыя краявіды ля вёскі Горкі, па прыгажосці ніколькі не саступяць Лагойшчыне. Знаёмы фермер аднойчы прызнаўся: “Прывёз туды амерыканца. А ён: “Beautiful!” Давай, маўляў, разам, ранча паставім! Грошай дам. Не атрымалася, спалохаўся нашай рэчаіснасці. Досыць маляўнічыя краявіды на возеры Доўгім. Самае глыбокае возера краіны! Дайверы прыязджаюць.

Згадаем яшчэ адно месца – Гінькава возера, альбо Гінь-возера, як колісь назваў яго Язэп Драздовіч. Як быццам і не возера, а шырокая рака ў глыбокім каньёне!

Пра возера і пра рыбу, якая пахне агурком
Гінь-возера

Пра Гінькава возера, якое ў нашай краіне лічыцца 3-ім па глыбіні, можна наслухацца самых неверагодных гісторый. Вось адна з іх:
– Прыехалі даследчыкі з Мінска змерыць глыбіню возера. Спыніліся на пастой у бліжэйшай ад возера хаце. У дзеда, гаспадара хаты, стаяў пад ложкам цэлы цэбар самагону. Дык даследчыкі цэлы тыдзень мерылі глыбіню цэбара, пакуль не ўбачылі пустое дно. Потым, напрыканцы камандзіроўкі, ачуняўшы, сказалі: “Ну, дзед, бяры лодку і паказвай, дзе на вашым возеры самае глыбокае месца?” Апусцілі даследчыкі вяроўку з грузам – 43,3 м. Так і запісалі! Насамрэч, глыбіня возера сягае да 90 метраў, сцвярджаюць нязгодныя. Проста даследчыкі не там і не так мерылі.
А як на самай справе? Хто яго ведае… Гэтыя байкі, хіба што, можна прыняць да ведама.

Яшчэ адна неверагодная гісторыя:
– Шмат дзесяцігоддзяў таму, – кажуць мясцовыя старажылы, – у Гінькавым возеры злавілі вялізнага шчупака і прынеслі да паненкі, яе дом і цяпер стаіць на беразе возера, які, ужо ў нашыя дні, адкупіў фермер. Паненка, дзівячыся, што такая вялікая рыба водзіцца ў яе возеры, загадала прычапіць да шчупака імянны пярсцёнак. І – адпусціць назад, у вадаём. Якое ж было здзіўленне паненкі, калі праз год-другі шчупака з яе імянным пярсцёнкам вылавілі на Браслаўшчыне.
Ці можна ў такое паверыць? Аўтар гэтых радкоў не верыць. І чытачы, напэўна, не вераць. Дык, ці трэба пра тое пісаць? Думаецца: «Трэба!». Раптам пра гэта недзе, некалі, нешта пісалі... А мы не паверылі!

“На беразе возера, у густых хмызняках, можна жыць некалькі дзён, нікога не сустрэўшы. Але калі гарэзлівыя хлапчукі з суседняй вёскі знойдуць вас, яны абавязкова пакажуць самае адлеглае і цікавае месца, дзе на стромым схіле возера бачны ўваход у каменны склеп. Ён з’явіўся пасля абвалу, які адбыўся гадоў 20 таму. У склепе – тры вузкія адтуліны, у якіх раней, верагодна, стаялі труны. Цяпер жа склеп стаў адной са славутасцяў тутэйшых мясцінаў”, – такія радкі прысвяціла Гінькаву возеру даследчыца беларускіх азёраў Вольга Якушка. (О.Ф. Якушко, “Край голубых озёр”, Минск, “Ураджай”, 1969 г.)

Папулярная энцыклапедыя “Природа Белоруссии”, 1989 года выдання, дае такую даведку: “Гінькава, возера ў Глыбоцкім раёне, у басейне р. Нехрысці, у 4,5 км на Пн ад в. Зябкі. Пл. 0,51 км2. Даўжыня 2,2 км, максімальная шырыня 0,29 км, максімальная глыбіня 43,3 м (3-яе па глыбіні ў БССР), сярэдняя 15,4 м, даўжыня берагавой лініі 4, 84 км. Вадазбор 4,4 км2.
Катлавіна стужкападобнай формы, якая глыбока ўрэзаная ў тоўшчу марэнных парод. Схілы вышынёй 20-30 м, стромыя, якія пакрытыя хмызняком. Берагі супадаюць са схіламі. Мелкаводная зона вузкая. Дно стромае, да глыбіні 6-10 м пясчанае, глыбей – глеістае. Зарастае слаба, шырыня паласы раслінасці да 25 м.”

Пры плошчы 0,51 км2 аб’ём вады ў возеры Гінькавым дасягае амаль 8 млн. м3. Фактычна бясцёкавае, калі не лічыць невялікую ручаіну ў бок Нехрысці, якая бруіць толькі ў перыяд снегатаяння. Відаць, у прыходнай частцы воднага балансу значную ролю граюць падземныя воды, а для змены ўсяго аб’ёму вады ў Гінькавым возеры патрабуецца 8-10 гадоў. У тое, што ў нетрах Гінькава возера бруяць крыніцы з мінеральнай вадой тыпу “Баржомі”, стараешся верыць, бо мясцовыя жыхары гэтыя цверджанні ўзялі ад даследчыкаў аквалангістаў. Аднак здабыць тутэйшае “Баржомі” пакуль тэхнічна немагчыма.

Стынка – рыба, якая пахне агурком

Па саставу іхтыёфауны Гінькава належыць да сігава-стынкавых халодных вадаёмаў з рэліктавымі відамі – стынкай і рапушкай. Водзіцца тут плотка, шчупак, укляя, а некалі і вугор і іншыя.

Стынка – «карлікавая», азёрная форма корушкі, з тым жа характэрным пахам свежага агурка. Насяляе стынка некалькі азёраў на паўночным захадзе Беларусі: Доўгае, Паўднёвы Волас, Сара, Балдук – у азёрах басейна Балтыйскага мора. Рыбка гэтая маленькая (яе даўжыня звычайна не перавышае 10 см, рыба памерам 15-18 см лічыцца ўжо гіганцкай) і «хуткаспелая» – жыве ў сярэднім ледзь больш года, толькі асобныя асобіны дажываюць да 3-4 гадоў. Стынка – стайная рыба. Нераст стынкі праходзіць у красавіку-траўні на ўзбярэжных жвіровых россыпах, дзе рыба збіваецца ў шматтысячныя зграі. Прычым няполаваспелыя сяголеткі і двухлеткі ідуць разам з нерастуючымі рыбамі. Пасля нераставання рыбы скатваюцца ўглыб і ўсё лета праводзяць у разлеглых зімовых затоках, сцерагучыся водмеляў. А з перадзімовым пахаладаннем ізноў падыходзяць да стромых схілаў, каменных уступаў, якія мяжуюць з вялікімі глыбінямі, і трымаюцца там да позняй вясны.

Стынку лічаць «зімовай» рыбай, бо вяршыня клёву прыпадае на першалёддзе, сярэдзіну студзеня і сакавік. Вечныя вандроўнікі стынкі часта прыстройваюцца да стаяк джгіроў, дробных акунёў, плоткі і сумесна з імі харчуюцца. І тут жа ставаюць здабычай шчупакоў, якія пераследуюць касякі малявак. А для лоўлі мянтуза кавалачкі стынкі – самая далікатная прынада.

Рыбакі ахрысцілі стынку «агурком», бо яна пахне не толькі рыбай, як належна, але і свежым агурком. Аднак у працэсе кулінарнай апрацоўкі агурковы пах знікае. Падсмажаная ў муцэ да хрумсткай корачкі або тушаная пластамі з бульбачкай у масле, стынка ставае сапраўдным дэлікатэсам. А ўжо вэнджаны альбо вялены «агурок» – вытанчанае дапаўненне да куфля пеннага піва.

Уладзімір Скрабатун
Апублікавана ў газеце «Вольнае Глыбокае»
№№40 за кастрычнік 2007 года