Сядзібна-паркавы ансамбль Плятэраў | Опса

Больш фотаздымкаў (33) >>

У сярэдзіне 16 ст. Опса належала да вялікакняскіх уладаньняў. У 1676 г. мястэчкам і навакольлем уладалі Цеханавецкія, якія фундавалі ў Опсе драўляны касьцёл. У другой палове 18 ст. Опса - уласнасьць Ядвігі з Струтынскіх, удавы Яна Цеханавецкага, старасты опскага. У 1773 г. Ядвіга ў другі раз выходзіць замуж за Мікалая Мануцы, вядомага авантурыста тых часоў. Пасьля сьмерці Ядвігі, уся маёмасьць перайшла да мужа Мікалая, па якім уладальнікам сядзібы стаўся іхні сын Станіслаў. Станіслаў Мануцы, жанаты на Канстанцыі Броэль-Плятэр, памёр бязьдзетным у 1823 г., і Опса разам з Бяльмонтамі перайшла ў валоданьне роду Броэль-Плятэраў. Апошнім уладальнікам опсаўскай сядзібы з'яўляўся Фелікс Броэль-Плятэр.

Нягледзячы, на тое, што Опса з'яўлялася даволі значным мястэчкам, да 20 ст. панскай сядзібы ў Опсе не мелася, а галоўная рэзідэнцыя ўладальнікаў Опсы месьцілася ў Бяльмонтах. Сядзібу, што захавалася да нашых дзён заклаў Фелікс Плятэр у 1903 г. Палац пабудаваны ў 1904 г. па праекту архітэктара Целяшынскага. Але опсаўская сядзіба ўжо ніколі так і не была канчаткова дабудавана. Плятэры жылі ў сваёй галоўнай рэзідэнцыі ў Бяльмонтах. Пасьля 1-й сусьветнай вайны і наступнай польска-савецкай 1920 г. маёнткі былі спустошаны і Фелікс Плятэр ня мог утрымоўваць усе свае ўладаньні і быў вымушаны перадаць опсаўскую сядзібу дзяржаве пад земляробчую школу, якая дзейнічала да 1939 г. Яе апошні дырэктар - Бэрнард Віславух быў арыштаваны савецкімі ўладамі і сасланы ў Сыбір.

Ансамбаль сядзібы разьмешчаны ўздоўж берага возера Опса і дарогі, уключае мураваныя палац, флігель, гаспадарчыя пабудовы і парк. З усходу сядзіба была абнесена фігурным штыкетнікам, умацаваным слупамі з бутавага каменю, з паўднёвага боку абмежавана ручаём, праз які перакінуты аднаарачны мост. У апошнія гады штыкетнік дэмантаваны (ці раскрадзены мясцовымі жыхарамі).

Цэнтар кампазыцыі – сядзібны дом у глыбіні параднага партэра. Мураваны Е-падобны ў пляне палац заходнім фасадам павернуты да возера. Асноўны аб'ём флянкіраваны двухпавярховымі флігелямі з вальмавымі дахамі. У цэнтральным рызаліце разьмешчаны галоўны ўваход, аформлены навесам на 2 калёнах. Аконныя праёмы прамавугольныя і арачныя, дэкараваныя арачнымі ліштвамі і пілястрамі. На фоне былых вохрыстых руставаных сьцен ліштвы вылучаны белым колерам.

Унутраная пляніроўка дома калідорная з тарцовымі ўваходамі. Цэнтральная парадная заля мае выхад на шырокую тэрасу, ад якой ідзе спуск да вады, вырашаны ў выглядзе каскада сходаў. У бакавых флігелях разьмешчаны лесьвіцы, якія вядуць на 2-і паверх і ў падвалы будынка.

Адмысловага парку ў Опсаўскай сядзібе ня мелася. Пры закладцы сядзібы выкарысталі маляўнічыя куткі старога лесу, разьлеглага на беразе возера Опса, дзе ўладкавалі месцы для шпацыру з высадкай некаторых дэкаратыўных дрэў. Пасьля ўладкаваньня старыя насаджэньні прынялі выгляд натуралістычнага парку, які з трох бакоў абкружае сядзібныя пабудовы. З старых дрэў і пасадак захаваліся 300-гадовы дуб (22 м), шасьціствольны ясень, 3 піхты сыбірскія.

Паўночная частка тэрыторыі адведзена пад гаспадарчую зону. Захаваўся шэраг мураваных будынкаў - сьвіран, лядоўня, жылы дом для працоўных. Некаторыя драўляныя пабудовы пераабсталяваны пад жытло. Да нядаўняга часу сядзібу займала школа-інтэрнат. Пасьля невялікай рэканструкцыі будынак палаца закінуты і паступова разбураецца.

Крыніца:
Roman Aftanazy
Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Tom 4
Wydawnictwo Ossolineum. Wrocław. 1993
А.М. Кулагін
Эклектыка
Мінск, Ураджай, 2000