Выбраныя здымкі
Па дарозе да 'Рахвала' Фота © К. Шастоўскі |
Калона архангелу Рафаілу каля вёскі Скокі Фота © Грода Надзея |
Калёна Сьв. Рафала Фота © К. Шастоўскі |
На прыкметным узвышшы між вёскамі Скокі і Матыкалы ў ваколіцах Берасьця стаіць цагляная калёна. Яна даўно інтрыгавала людзей дапытлівых. Краязнаўца Л. Несьцярчук у сваёй працы «Замкі, палацы, паркі Берасьцейшчыны Х—ХХ ст.» назваў калёну старадаўнім помнікам-вежай XVIII ст., але не ўдакладніў яе гістарычнага прызначэньня.
Першую спробу вызначыць, для чаго ўзьведзеная калёна ля Скокаў, зрабіў берасьцейскі журналіст Юрась Рубашэўскі. Яго меркаваньне: калёну маглі ўзьвесьці ў гонар Канстытуцыі 1791 г., да якой меў простае дачыненьне сын ўладальніка Скокаў Юльян Урсын Нямцэвіч, пісьменьнік і гісторык, ад'ютант і сакратар Тадэвуша Касьцюшкі. Але аўтар не падае пісьмовых крыніцаў, каб пацьвердзіць гэтую думку. Дый Рэч Паспалітая хутка пасьля 1791 г. перастала існаваць. «Сьвежы» Канстытуцыйны слуп ня мог не супярэчыць палітыцы Расеі і меў малы шанец устаяць. Цагляная калёна была ўзьведзеная раней і зь іншай нагоды. Але зьвязаная яна менавіта зь імем Юльяна Нямцэвіча.
Пад Берасьцем Нямцэвічы, вядомыя з XV ст., зьявіліся ў другой палове XVII ст. Віцебскі стольнік Андрэй Нямцэвіч робіцца ўладальнікам вёсак Нэплі, што на Бузе, і Клейнікі на рацэ Лясной — прытоку Бугу. Яго сын - Аляксандар, мечнік Берасьцейскага ваяводзтва, далучыў да ўладаньняў Скокі, якія і дасталіся ў свадчыну Марцэлю, бацьку Юльяна Ўрсына Нямцэвіча.
«Марцэль, падчашы Мельніцкі, быў для свайго часу выдатным асьвечаным шляхцічам, меў вялікі інтарэс да справаў дзяржавы і гісторыі краю. Вёў пошукі ў старых архівах і нават перапісваў гісторыю свайго ваяводзтва», — адзначае ва ўспамінах «Маім унукам» Станіслаў, апошні зь Нямцэвічаў уладар Скокаў. Як сьцьвярджае Станіслаў Нямцэвіч, менавіта Марцэль «пабудаваў каля 1770 г. скокаўскі палац і завяршыў будаўніцтва касьцёлу ў 1796 г. Атрыманы ў спадчыну ад бацькі скокаўскі дворык зь лістоўніцы, у якім нарадзіўся Юльян, знаходзіўся зусім у другім месцы, непадалёку ад існай цяпер чыгункі, каля гасьнінцу, што вядзе да гміны Матыкалы, і прымыкаў таксама да старога дубовага яесу. Частку таго апошняга Марцэль перарабіў на парк. Ён таксама паставіў на высокай калёне статую сьвятога Рафаіла, якая стаяла непадалёк ад дворыка і ад якой да апошняга часу засталася калёна бяз статуі...»
Кожны, хто бываў у ваколіцах Скокаў, заўважаў на ўзвышшы паміж Скокамі і Матыкаламі тую цагляную калёну вышынёй мэтраў каля сямі. Два гады таму яна была адрамантаваная мясцовай уладай. Мясьціна, дзе яна стаіць, мае гістарычна-ўстойлівае імя, якое моцна б'е па слыху сваім нязвыклым гучаньнем — Рахвал.
Той, хто нарадзіўся і вырас у нашых мясьцінах, добра ведае, што ў мясцовых дыялектах гук «ф» часта вымаўляюць як «хв», адсюль не Рафал, а Рахвал. Такім чынам, кола замкнулася: цагляная калёна, на якую Марцэль узьнёс сьвятога Рафаіла каля 250 гадоў назад, дала гістарычную назву мясцовасьці, і яна, гэтая калёна, захавалася да сёньняшняга часу. І менавіта тут, непадалёку ад калёны Рафаіла, якая ацалела да нашага часу ў даўно зьмененай мясцовасьці, у сьціплым будынку нарадзіўся і вырас Юльян Урсын Нямцэвіч.
Цяжка сказаць, што дапамагло гэтай калёне выстаяць, але скідаць з разьліку яе «сьвятасьць» ня будзем. Рахвал, ці Рафаіл, — гэта адзін зь сямі арханёлаў. У некананічнай кнізе Товіта ён выступае ў ролі анёла-гойніка, якога паслаў Бог, каб вярнуць Товіту зрок і ўратаваць ад злых духаў дзяўчыну, прызначаную ў жонкі яго сыну. Рафаіл зь іншымі арханёламі вучыць Ноя распазнаваць зёлкі, перадае Адаму кнігі таемных ведаў. Марцэль невыпадкова ўзьнёс на цагляную калёну менавіта Рафаіла. Марцэлева жонка Ядзьвіга з Сухадольскіх нарадзіла пятнаццацера дзяцей, і толькі палова зь іх выжыла. Зварот бацькі да Рафаіла добра зразумелы.
Першую спробу вызначыць, для чаго ўзьведзеная калёна ля Скокаў, зрабіў берасьцейскі журналіст Юрась Рубашэўскі. Яго меркаваньне: калёну маглі ўзьвесьці ў гонар Канстытуцыі 1791 г., да якой меў простае дачыненьне сын ўладальніка Скокаў Юльян Урсын Нямцэвіч, пісьменьнік і гісторык, ад'ютант і сакратар Тадэвуша Касьцюшкі. Але аўтар не падае пісьмовых крыніцаў, каб пацьвердзіць гэтую думку. Дый Рэч Паспалітая хутка пасьля 1791 г. перастала існаваць. «Сьвежы» Канстытуцыйны слуп ня мог не супярэчыць палітыцы Расеі і меў малы шанец устаяць. Цагляная калёна была ўзьведзеная раней і зь іншай нагоды. Але зьвязаная яна менавіта зь імем Юльяна Нямцэвіча.
Пад Берасьцем Нямцэвічы, вядомыя з XV ст., зьявіліся ў другой палове XVII ст. Віцебскі стольнік Андрэй Нямцэвіч робіцца ўладальнікам вёсак Нэплі, што на Бузе, і Клейнікі на рацэ Лясной — прытоку Бугу. Яго сын - Аляксандар, мечнік Берасьцейскага ваяводзтва, далучыў да ўладаньняў Скокі, якія і дасталіся ў свадчыну Марцэлю, бацьку Юльяна Ўрсына Нямцэвіча.
«Марцэль, падчашы Мельніцкі, быў для свайго часу выдатным асьвечаным шляхцічам, меў вялікі інтарэс да справаў дзяржавы і гісторыі краю. Вёў пошукі ў старых архівах і нават перапісваў гісторыю свайго ваяводзтва», — адзначае ва ўспамінах «Маім унукам» Станіслаў, апошні зь Нямцэвічаў уладар Скокаў. Як сьцьвярджае Станіслаў Нямцэвіч, менавіта Марцэль «пабудаваў каля 1770 г. скокаўскі палац і завяршыў будаўніцтва касьцёлу ў 1796 г. Атрыманы ў спадчыну ад бацькі скокаўскі дворык зь лістоўніцы, у якім нарадзіўся Юльян, знаходзіўся зусім у другім месцы, непадалёку ад існай цяпер чыгункі, каля гасьнінцу, што вядзе да гміны Матыкалы, і прымыкаў таксама да старога дубовага яесу. Частку таго апошняга Марцэль перарабіў на парк. Ён таксама паставіў на высокай калёне статую сьвятога Рафаіла, якая стаяла непадалёк ад дворыка і ад якой да апошняга часу засталася калёна бяз статуі...»
Кожны, хто бываў у ваколіцах Скокаў, заўважаў на ўзвышшы паміж Скокамі і Матыкаламі тую цагляную калёну вышынёй мэтраў каля сямі. Два гады таму яна была адрамантаваная мясцовай уладай. Мясьціна, дзе яна стаіць, мае гістарычна-ўстойлівае імя, якое моцна б'е па слыху сваім нязвыклым гучаньнем — Рахвал.
Той, хто нарадзіўся і вырас у нашых мясьцінах, добра ведае, што ў мясцовых дыялектах гук «ф» часта вымаўляюць як «хв», адсюль не Рафал, а Рахвал. Такім чынам, кола замкнулася: цагляная калёна, на якую Марцэль узьнёс сьвятога Рафаіла каля 250 гадоў назад, дала гістарычную назву мясцовасьці, і яна, гэтая калёна, захавалася да сёньняшняга часу. І менавіта тут, непадалёку ад калёны Рафаіла, якая ацалела да нашага часу ў даўно зьмененай мясцовасьці, у сьціплым будынку нарадзіўся і вырас Юльян Урсын Нямцэвіч.
Цяжка сказаць, што дапамагло гэтай калёне выстаяць, але скідаць з разьліку яе «сьвятасьць» ня будзем. Рахвал, ці Рафаіл, — гэта адзін зь сямі арханёлаў. У некананічнай кнізе Товіта ён выступае ў ролі анёла-гойніка, якога паслаў Бог, каб вярнуць Товіту зрок і ўратаваць ад злых духаў дзяўчыну, прызначаную ў жонкі яго сыну. Рафаіл зь іншымі арханёламі вучыць Ноя распазнаваць зёлкі, перадае Адаму кнігі таемных ведаў. Марцэль невыпадкова ўзьнёс на цагляную калёну менавіта Рафаіла. Марцэлева жонка Ядзьвіга з Сухадольскіх нарадзіла пятнаццацера дзяцей, і толькі палова зь іх выжыла. Зварот бацькі да Рафаіла добра зразумелы.
Крыніца:
Анатоль Гладышчук
Скокаўскі Рахвал
Наша Ніва, №13, 2003