Свіла - фота і помнікі

Гісторыя Свілы

Свіла – адна са старажытнейшых вёсак Глыбоччыны, пачатак гісторыі якой сягае ў ІХ стагоддзе, калі полацкія крывічы ўзвялі тут умацаванае гарадзішча. Пісаная ж гісторыя Свілы пачынаецца з 1493 года.

Вёска Свіла размешчана каля возера Свіла, за 26 км на паўночны ўсход ад Глыбокага, 2 км ад чыгуначнай станцыі Падсвілле.

Першае ўпамінанне ў грамаце ад 4 верасня 1493 г., паводле якой кароль і вялікі князь Аляксандр пацвердзіў дарэнне вялікім князем літоўскім Казімірам сяла Свіла полацкім баярам Сянковічам. Ёсць сэнс пашукаць і больш раннія звесткі пра гэта паселішча.

(Листъ) бояром Полоцкимъ Сенковичомъ на село Свило у Полоцком повътъ.

4 сентября 1493 г.

Самъ Александръ, Божью милостью великій князь Литовскій.

Пану Троцкому, намъстнику Полоцкому, пану Яну Юрьевичу. Билъ намъ чоломъ бояринъ Полоцкій Васко Сенковичъ и зъ братьею своею, што отецъ нашъ король его милость далъ былъ село въ Полоцкомъ повътъ, на имя Свило, еще дъду ихъ Гридку и отцу ихъ Сенку со всими съ тымъ, што къ нему слушало; а тое село давали деи толко три куницы дани его милости; тыми пакъ разы тыися люди отъ нихъ отнимають и не хотятъ имъ служити, и иные ся деи розно отъ нихъ прочь розышли. И положили передъ нами на то листы отца нашого короля его милости, што его милость тое село дъду ихъ Гридку и отцу ихъ Сенку далъ. И мы, подлъ тыхъ листовъ отца нашого, тое имъ подвержаемо нашимъ листомъ: нехай они тое село и тыи люди держать по тому, какъ въ листъхъ его милости есть выписано. А которые люди будуть того села ихъ отчиныи и отъ нихъ ся прочь розошли, а гдъ они ихъ найдуть, ажбы вездъ ихъ имъ выдавали со всими ихъ статки, съ чимъ за кого будуть пришли, а за ними бы не стояли. Писанъ въ Марковъ, сентября 4 день, индикъ 11. (1493 г.).

Литовская Метрика, Книга Записей № 5, л.2.

У сярэдзіне 16 стагоддзя сяло Свіла належала да маёнтка Кублічы, якім сумесна валодалі Сямён Мітковіч, Фёдар Багдановіч, Рыгор і Ганна Кубліцкія. Пасля смерці Рыгора Кубліцкага 14 студзеня 1623 г. з нагоды спрэчкі аб падзеле «имения Свила» паміж зямянамі Полацкага ваяводства Іванам Дубашынскім і сям’ёй Андрэя Місуна полацкі земскі суд вырашыў пакінуць Дубашынскаму 2 трэці, а Місунам — 3-ю частку маёнтка. 3 чэрвеня 1642 г. Іосіф Львовіч Корсак перадаў Свілу, Ластавічы і Перадолы ва ўладанне Глыбокага кармеліцкага кляштара.

У 1748 годзе глыбоцкімі манахамі-кармелітамі ў Свіле была пабудавана драўляная ўніяцкая царква Праабражэння Гасподня. Абраз Праабражэння Гасподня, які знаходзіўся ў храме, лічыўся цудадзейным. Царква не захавалася.

У 1758 годзе кароль Аўгуст ІІІ даў “паручыку войск літоўскіх Паўлу Пятроўскаму, за заслугі, мужнасць і рыцарства, ad finem ejus vitae, дзяржаўку Свіла, альбо Сутровічы”, адлучыўшы яе ад староства каралеўскага Сутровіцкага.

Жыхары наваколля Свілы бралі ўдзел у паўстанні 1863 года. Яны збіраліся ў лесе Цітавізна. Аднак паўстанцы былі выяўлены і захоплены ў палон рускім атрадам. Пасля падаўлення паўстання 1863 года, за актыўны ўдзел глыбоцкіх манахаў-кармелітаў у ім, іх кляштар у Глыбокім быў зачынены, а маёнтак Свіла перададзены ў дзяржаўную скарбонку, другая частка Свілы ў канцы ХІХ-пач. — ХХ стст. належала Місунам.

Вёска гістарычна падзелена на дзве часткі — Свіла Першая і Свіла Другая (большая), кожная з якіх, здаўна, лічыцца асобным паселішчам. У 1890 г. у вёсцы Свіла — 37 дамоў, 481 жыхар, у фальварках — 4 хаты, 39 жыхароў. За “польскім часам”, па стану на 1 студзеня 1930 года, у вёсцы Свіла Першая Пліскай гміны Дзісненскага павету пражывала 210 жыхароў, якім належала 370 дзесяцін зямлі; у вёсцы Свіла Другая: жыхароў 311, зямлі – 328 дзесяцін. Побач у маёнтку Свіла Фалькоўская пражывала 15 жыхароў, якія апрацоўвалі 124 дзесяціны зямлі, у маёнтку Свіла Місуны: жыхароў – 16, зямлі апрацоўвалі – 263 дзесяціны.

У 1992 годзе ў абодвух Свілах было 94 двары і 185 жыхароў. На момант напісання гэтага матэрыялу ў вёсцы Свіла Першая, Падсвільскага пасялковага савета: жыхароў – 62, з іх да 16 год – 11, працаздольных – 32, пенсіянераў – 19, двароў – 27. У вёсцы Свіла Другая сёння пражывае 78 жыхароў, з іх да 16 год – 6, працаздольных – 44, пенсіянераў – 28, двароў – 45.

Уладзімір Скрабатун