Свержань Новы - фота і помнікі

Гісторыя Новага Свержаня

Мястэчка Новы Свержань стаіць на левым беразе Нёмана, на аўтадарозе Стоўбцы—Нясвіж. За 3 км на Поўдзень ад г. Стоўбцы, 5 км ад чыг. ст. Стоўбцы. 2205 жыхароў, 864 двары (1998 г.).

Па пісьмовых крыніцах вядома з 1568 г. як мястэчка Свержань Навагрудскага павета, мела царкву і млын, на правым беразе Нёмана — замак. Мястэчкам сумесна валодалі А. Урэлеўскі, М. Слушка і А. Валовіч, потым Храптовічы. У 1575 г. стала ўладаннем Мікалая Крыштофа Радзівіла Сіроткі, які ў 1588 г. заснаваў тут касцёл, у 1590 — царкву. У 1647 г. у мястэчку 5 вуліц, 84 двары, у 1681 г. — 44 крамы. У 17—18 ст. у складзе Мірскага графства. У 1706 г. у час грамадзянскай вайны 1700—21 гг. спалена шведамі. У 1747 г. — 160 двароў.

У 1-й палове 18 ст. заснаваны базыльянскі кляштар (у 1833 г. скасаваны) з семінарыяй, у 1742 г. Міхаіл Казімір Радзівіл пабудаваў Свержанскую фаянсавую мануфактуру. У сярэдзіне 18 ст. дзейнічалі 3 млыны, на беразе Нёмана знаходзілася 20 складоў для тавараў; адсюль пачынаўся нёманскі гандлёвы шлях у Каралявец (г. Кёнігсберг). У 18 ст. мястэчка атрымала назву Новы Свержань, а суседняя вёска — Стары Свержань. У канцы 18 ст. было каля 200 двароў. Пасля падзелу Рэчы Паспалітай 1793 г. у складзе Расейскай імперыі. У 19 — пач. 20 ст. цэнтр Свержанскай воласці Менскага павета. У вайну 1812 г.каля Новага Свержаня адбылася бітва паміж расейскімі і французскімі войскамі. У 1860-я г. ў мястэчку 178 двароў, народнае вучылішча, школа, царква, касцёл, капліца, сінагога, 2 млыны, каля 20 крам, карчма, паштовая станцыя, штогод 2 кірмашы. у 1897 г. — 1749 жыхароў, 297 двароў, у пач. 20 ст. 2432 ж., 487 двароў. З сакавіка 1918 г. у складзе абвешчанай БНР. У 1921—39 гг. мястэчка акупавана Польшчай, ў Стаўбцоўскім павеце. З 1939 г. у БССР. З 12.10.1940 г. вёска, цэнтр Навасвержанскага с/с Стаўбцоўскага раёна.

У Новым Свержані лесазавод, сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, 2 дашкольныя ўстановы, аддзяленне сувязі.

Помнікі архітэктуры: Петрапаўлаўскі касцёл, царква св. Успення.

Крыніца:
Валерый Шаблюк
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.5.
Мінск, "Беларуская Энцыклапедыя", 1999