Булькова - фота і помнікі

Гісторыя Булькова

Першапачаткова Булькоў узгадваецца ў пісьмовых крыніцах ВКЛ з сярэдзіны XVI ст., калі належала жонцы віцебскага ваяводы Станіслава Кішкі. У 1583 г. яе сын Ян Кішка з Чэрнева і Булькова сплаўляў па Мухаўцу лес, нарыхтаваны ў Булькоўскім лесе. З пачатку XVII ст. маёнтак меў статус графства, калі апынуўся ў валоданні графаў Масальскіх. 6.05.1631 г. ураднік Булькова Мацей Гурскі скардзіўся на слуг епіскапа Іосіфа Руцкага, якія забілі булькоўскага падданага. У другой палове XVIII ст. частку графства атрымаў падкаморый Юрый Ляпарскі, па ініцыятыве якога ажыццявілася замена царкоўных земляў (1778 г.).

Пра праваслаўную царкву ў Булькове ўпершыню згадваецца 20.09.1617 г. ў ахвяравальнай грамаце графа А. Масальскага (памёр у 1651 г.). Ягоны родзіч М. Ю. Масальскі асобным фундушам пацвердзіў ранейшыя дараванні гэтай царквы ад членаў свайго роду (1705 г.).

У верасні 1794 г. праз вёску праходзілі паўстанцкія войскі К. Серакоўскага і расейскія палкі А. Суворава. Пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 г.) маёнтак перайшоў да сям'і Райскіх. 26—28.09.1812 г. у маёнтку стаялі асноўныя сілы Заходняй расейскай арміі. Кіраўнік яе адмірал Чычагаў кватараваў у доме С. А. Райскага. Шматлікія паборы на патрэбы расейскага войска пашкодзілі эканамічны стан Булькова, які з гэтай прычыны быў закладзены за даўгі Радзівілам (да 1818 г.). У 1825 г. каля вёскі быў пабудаваны мост замест спаленага паўстанцамі ў 1794 г. Новым уладаром маёнтка робіцца Ф. П. Ажароўскі (памёр у 1846 г.). Булькоўскае графства тае пары складалася з фальваркаў Булькова, Стрыганец і Задзерць з вёскамі Булькова, Стрыганец і Ракітніца. У 1844 г. каля маёнтка прайшла Маскоўска-Варшаўская шаша. З 1846 г. у агульнае валоданне графствам уступілі сыны Франца Ажароўскага Станіслаў, Казімір і Канстанцін (вядомы гісторык, складальнік 4-томнага даведніка "Сапегі").

У 1862—1864 гг. складаліся ўстаўная грамата і геаметрычнае вылічэнне маёнтка (сялянскае землеўладанне — 377 дзесяцін, памешчыцкае — звыш 5000 дзесяцін). Утворана сялянскае таварыства з вёскамі Зарэчча і Задзерць, працавала народнае вучылішча (з 1863 г.). У маёнтак уваходзіла 13 населеных пунктаў, жылі 216 сялян (1877 г.). Новай уласніцай яго стала Марыя Ганецкая (з 1883 г.), потым яе сын — кобрынскі міравы суддзя I. М. Ганецкі. У 1890 г. на Булькоўскім спіртзаводзе працавалі 8 рабочых, выраблялася 10 тыс. вёдзер віна ў год, быў устаноўлены паравы рухавік.

У канцы XIX ст. драўляная царква ў Булькове запатрабавала аднаўлення. 7.10.1896 г. адбыўся заклад новага цаглянага храма (асвечаны 31.05.1898 г.). У 1900 г. царкву наведаў епіскап гродзенскі і брэсцкі Іаакім (Лявіцкі). У 1897 г. у вёсцы жылі 417 чалавек, 142 — у панскіх уладаннях, мелася карчма і каравулка ля шашы. Маёнткам уладарылі Ганецкія і Стржымінская. У 1886—1894 гг. цягнулася зямельная спрэчка булькоўцаў з памешчыцаю М. Ганецкай. У 1912 г. адкрыта бібліятэка. У 1924—1931 гг. адбываліся рамонты царквы. У 1935 г. у Булькове было 58 двароў, 481 жыхар, мелася школа. У 2 сусветную вайну вёска спустошана. Разбурана царква (адноўлена ў 1990-я гг., асвечана ў 1995 г.).

Цяпер у вёсцы жывуць 142 чалавекі (1998 г.), ёсць магазін, бібліятэка, каля Булькова месціцца лагер працы і адпачынку "Палянка".

А. Р. Бензярук
Памяць. Жабінкаўскі раён
Мінск, Ураджай, 1999
Апублікавана з ласкавай згоды аўтара Анатоля Бензярука