Выбраныя здымкі
Фота © Иван Бай |
Інтэр\'ер. Фрагмент Фота © К. Шастоўскі |
Агульны выгляд Фота © К. Шастоўскі |
Успенскую царкву ў Вільні заснаваў вялікі князь Альгерд у 1346 г. У 1415 пасля абрання Рыгора Цамблака праваслаўным мітрапалітам кіеўскім і ўсяе Русі сабор атрымаў статут і найменне кафедральнага мітрапалічага сабора. З'яўляўся галоўным храмам праваслаўнай, з 1596 уніяцкай царквы ВКЛ. У лютым 1495 у храме адбыўся шлюб вялікага князя Аляксандра з князёўнай Аленай Іванаўнай, дачкой вялікага князя маскоўскага Івана ІІІ.
Пасля перамогі над маскоўскім войскам пад Воршай у 1514 г. гетман ВКЛ Канстанцін Астрожскі ў гонар перамогі фундаваў пабудову ў Вільні двух мураваных цэркваў - Траецкай і Успенскай. Мураваная Успенская (Прачысценская) царква пабудавана паміж 1514 i 1516 на месцы ранейшай царквы.
У 1610 г. царква была пашкоджана пад час пажара, y 1612 г. яе аднавілі. Затым храм яшчэ неаднаразова гарэў (1652, 1716, 1748). Доўгі час, з сярэдзіны да другой паловы XVIII ст., пуставаў. У 1785 г. яго адрамантавалі i ў 1795 г. перадалі базыльянам. У 1810 г. інтэр'ер царквы раздзялілі на два паверхі для размяшчэння універсітэцкай анатамічнай залы, прызначэнне якой на працягу другой паловы XIX ст. неаднаразова мянялася. У 1864—1868 гг. царква адноўлена па праекце архітэктараў А. I. Разанава i A. I. Чагіна i ў такім выглядзе захавалася да нашага часу.
Першапачаткова гэта была крыжовакупальная 3-апсідная пабудова з 4 вежамі па вуглах. Унутраную прастору храма асвятлялі ўласцівыя готыцы вокны спічастай формы, якія мелі складанапрафіляваныя адхоны. Вокны былі зроблены ва ўсіх травеях бакавых нефаў, a таксама ў кожнай грані алтарнай часткі. Сярэдняя апсіда, як i цяпер, была больш высокая за бакавыя i выступала за вонкавы контур ix сцен. Яе вокны былі вузейшымі i завяршаліся аркай спічастай формы значна вышэй, чым y бакавых апсідах. З гравюр бачна, што гэта быў гатычны будынак, які меў франтоны трохвугольнай формы i высокі двухсхільны дах.
У аснову дэкору пакладзена чаргаванне вокнаў спічастай формы i ніш розных абрысаў. Ужыты вельмі вузкія i высокія паўцыркульныя i спараныя аналагічнай формы нішы з невялікім замком. У ніжняй частцы ніш ужыты рамбавіднай формы арнамент, выкананы з цэглы, якая рэльефна выступае з муроўкі. Багатае вонкавае пластычнае вырашэнне меў асноўны аб'ём храма. У яго ніжняй частцы быў зроблены з цэглы шырокі дэкаратыўны пояс з розных геаметрычных фігур. У час перабудовы ў 19 ст. ў асноўным быў паўтораны яго малюнак.
Існуючы будынак складаецца з асноўнага аб'ёму, які мае план амаль квадратнай формы, i трохапсіднай алтарнай часткі. Па вуглах узвышаюцца чатыры вежы цыліндрычнай формы. Аб'ёмная кампазіцыя завяршаецца купалам.
Лит.:
Виленский Успенский собор, называемый Пречистинским и Митрополительным // Памятники русской старины в западных губерниях. СПб., 1872. Вып. 5;
Щербицкий О.В. Виленский Пречистенский собор: (Исторический очерк в связи с церковно-религиозной жизнью г. Вильны). Вильна, 1903;
Виноградов А.А. Православные святыни г. Вильна. Вильна, 1906;
Добрянский Ф.Н. Старая и новая Вильна. Вильна, 1904;
Соболевский И.В. Пречистинский собор в Вильне. Вильна, 1904;
Янкевиченe А.С. Некоторые сооружения Вильнюса XVI в. // Архитектурное наследство. М., 1964. Вып. 17
Пасля перамогі над маскоўскім войскам пад Воршай у 1514 г. гетман ВКЛ Канстанцін Астрожскі ў гонар перамогі фундаваў пабудову ў Вільні двух мураваных цэркваў - Траецкай і Успенскай. Мураваная Успенская (Прачысценская) царква пабудавана паміж 1514 i 1516 на месцы ранейшай царквы.
У 1610 г. царква была пашкоджана пад час пажара, y 1612 г. яе аднавілі. Затым храм яшчэ неаднаразова гарэў (1652, 1716, 1748). Доўгі час, з сярэдзіны да другой паловы XVIII ст., пуставаў. У 1785 г. яго адрамантавалі i ў 1795 г. перадалі базыльянам. У 1810 г. інтэр'ер царквы раздзялілі на два паверхі для размяшчэння універсітэцкай анатамічнай залы, прызначэнне якой на працягу другой паловы XIX ст. неаднаразова мянялася. У 1864—1868 гг. царква адноўлена па праекце архітэктараў А. I. Разанава i A. I. Чагіна i ў такім выглядзе захавалася да нашага часу.
Першапачаткова гэта была крыжовакупальная 3-апсідная пабудова з 4 вежамі па вуглах. Унутраную прастору храма асвятлялі ўласцівыя готыцы вокны спічастай формы, якія мелі складанапрафіляваныя адхоны. Вокны былі зроблены ва ўсіх травеях бакавых нефаў, a таксама ў кожнай грані алтарнай часткі. Сярэдняя апсіда, як i цяпер, была больш высокая за бакавыя i выступала за вонкавы контур ix сцен. Яе вокны былі вузейшымі i завяршаліся аркай спічастай формы значна вышэй, чым y бакавых апсідах. З гравюр бачна, што гэта быў гатычны будынак, які меў франтоны трохвугольнай формы i высокі двухсхільны дах.
У аснову дэкору пакладзена чаргаванне вокнаў спічастай формы i ніш розных абрысаў. Ужыты вельмі вузкія i высокія паўцыркульныя i спараныя аналагічнай формы нішы з невялікім замком. У ніжняй частцы ніш ужыты рамбавіднай формы арнамент, выкананы з цэглы, якая рэльефна выступае з муроўкі. Багатае вонкавае пластычнае вырашэнне меў асноўны аб'ём храма. У яго ніжняй частцы быў зроблены з цэглы шырокі дэкаратыўны пояс з розных геаметрычных фігур. У час перабудовы ў 19 ст. ў асноўным быў паўтораны яго малюнак.
Існуючы будынак складаецца з асноўнага аб'ёму, які мае план амаль квадратнай формы, i трохапсіднай алтарнай часткі. Па вуглах узвышаюцца чатыры вежы цыліндрычнай формы. Аб'ёмная кампазіцыя завяршаецца купалам.
Літаратура:
Аляксандр Кушнярэвіч
Віленская Пятніцкая царква
Вялікае княства літоўскае. Энцыклапедыя. Том 1.
Мінск. Беларуская Энцыклапедыя. 2005
А.М. Кушнярэвіч
Культавае дойлідства Беларусі XIII-XVI стст.
Мінск. Навука і тэхніка. 1993
Лит.:
Виленский Успенский собор, называемый Пречистинским и Митрополительным // Памятники русской старины в западных губерниях. СПб., 1872. Вып. 5;
Щербицкий О.В. Виленский Пречистенский собор: (Исторический очерк в связи с церковно-религиозной жизнью г. Вильны). Вильна, 1903;
Виноградов А.А. Православные святыни г. Вильна. Вильна, 1906;
Добрянский Ф.Н. Старая и новая Вильна. Вильна, 1904;
Соболевский И.В. Пречистинский собор в Вильне. Вильна, 1904;
Янкевиченe А.С. Некоторые сооружения Вильнюса XVI в. // Архитектурное наследство. М., 1964. Вып. 17