Касцёл Маці Божай Шкаплернай | Беразіно

Парафія Маці Божае Міласэрнае ды касьцёл у Беразіно

Мястэчка было часткай некалі вялікага Любушанскага староства, якое досыць доўгі час было княжацкім уладаньнем пачынаючы ад часоў Вітаўта з Кейстутам. Відаць за нейкія баявыя заслугі староства атрымаў князь Фелікс Галаўчынскі ў 1581 г., як запісана ў польскіх архівах. Але ўжо праз няпоўных 20 гадоў Любушанскае староства падпарадкоўваецца (прададзена ці перададзена) слаўнаму гетману Яну Каролю Хадкевічу, які вядомы тым што пад Кірхольмам паказаў шведам who is who. Дачка Хадкевіча, Анна Схалястыка Хадкевічава ў 1620 г. узяла шлюб з Янам Станіславам Сапегам і такім чынам перанесла Любушаны, Беразіно, Быхаў, Ляхавічы, Цімкавічы і інш. ва ўладаньне Сапег.

Касьцёл фундаваў маршалак прыдворны ВКЛ Казімір Леон (Лявон) Сапега (ня блытаць з Канцлерам Львом Сапегам!) на падставе кансэнсу караля Уладзіслава IV у 1641 г. пад тытулам Унебаўзяцьця Марыі Панны. Будаўніцтва пачалося ў 1641 годзе на галоўнай плошчы мястэчка і скончылася ў 1644 годзе.

Невядома, які быў касьцёл ад самога пачатку, але напэўна нейкіх мажорных перабудоў не рабілася ад часу пабудовы. У 1803 годдзе сьвятыню цалкам абнавілі, нанова паставілі сьцены і зрабілі ўнутранае аздабленьне. Фундуш даравала Ганна Патоцкая-Вансовіч, да якой Любушанскае староства перайшло ў спадчыну ад бацькі Людвіка Тышкевіча. Пры падзелах Рэчы Паспалітай Кацярына II даравала яму Любушанскае староства.

Высьвячэньне касьцёла пад тытулам Маткі Боскай Шкаплернай адбылося ў тым жа 1803 годдзе. На гэткі абрад завітаў новапрызначаны біскуп Менскай дыяцэзыі Якуб Ігнацы Дэдэрка, асьвячэньне адбылося пры вялікай колькасьці мясцовых вернікаў.

Касьцёл быў рэканструяваны амаль цалкам: драўляны будынак збудаваны на каменным падножжу, аднанававы, з прастым двуспадавым дахам, на даху ад уваходу мелася цыліндрычная вежа. З боку ўвахода меўся малы перадпакой і па два акны па бакавых сьценах з трыма невялікімі калюмнамі. Касьцёл меў 28 аршынаў даўжыні, 13 шырыні. Сьцены былі абцягнутыя палатном маляваным на оптыку. У вялікім алтары, таксама маляваным аптычна, знаходзіўся абраз Маці Божае Шкаплернае ў срэбранай шаце, у двух бочных алтарах - абразы Укрыжаванага Езуса і Сьв. Антонія.

У 1828 г. другі муж Ганны Патоцкай, граф Вансовіч (Усович), палкоўнік польскіх войск падчас пабыту ў Рыме атрымаў рэліквіі з фрагментамі мошчаў Сьв. Мучанікаў з блаславеньнем Папы Рымскага і арыгінальным патэнтам. Дар гэты быў перададзены ў касьцёл Маці Божай Шкаплернай у Беразіно.

Апрача фундушу на пабудову сьвятыні ў 1641 г. Казімір Лявон Сапега прыпісаў да касьцёла два фальваркі: Вязьзе - 1,5 мілі ад Беразіно, і Куцін - каля 5 міль ад Беразіно. Да тых фальваркаў належалі две вёскі (27 хат) і 8 хат у Беразіно. Да перадапошняй рэвізыі 1830 г. было запісана 106 мужчын. Абшар фундушовай зямлі складаў 126 валок, 5 маргоў, 88 прэнтаў. На фундаванай зямлі знаходзілася адна карчма і млын. З тых фундушаў камісія метраполіі ў 1830 запісала каля 730 рублей серабром прыбытку. Нейкіх адмысловых фондаў, аблігацый дараваных пробашчу не было. Пробашч пабіраў каля 400 рублей срэбрам штогод на ўласны ўжытак і меў вызначанай на свой ужытак зямлі каля 30 дзесяцін. Парафія ў 1842 г. налічвала каля 5 797 асоб каталіцкага веравызнаньня.

Дасьледчыкі і розныя гісторыкі, якія ў свой час наведвалі мястэчка Беразіно, адзначалі, што парафія даволі бедная, бедна абстаўлена сьвятыня і да таго ж яшчэ драўляная. Разам з тым ўсе адзначалі што парафія Беразіно - адна з самых вялікіх у Менскай губерніі.

Сапраўдным сьвятам для каталікоў Беларусі стаў Талеранцыйны Ўказ імператара ў 1905 г. Указ забараняў зачыняць каталіцкія кляштары альбо перабудоўваць іх на цэрквы. Таксама дазвалялася будаваць новыя сьвятыні, што было немагчыма раней. На гэткай хвалі ў 1905 годдзе парафію адведаў дапаможны біскуп Менскай дыяцэзыі. Тысячы людзей віталі біскупа: сярод іх і габрэі, і праваслаўныя, і каталікі. Каля 4000 чалавек ўдзельнічала ў працэсіі і сьвятой імшы... амаль цэлае Беразіно на тыя часы. Пазьней парафію адведаў біскуп Лазінскі, які меў важную ролю ў станаўленьні беларускага касьцёлу, выступаў за беларускую мову ў набажэнствах.

Беднасць сьвятыні у нейкім сэнсе тлумачыцца палітыкай пробашчаў прыходу і дзеяньнямі адміністрацыі. Пасьля паўстаньня 1863-64 гг. царызм закруціў апошнія гайкі, што да каталіцызму. Стаўка была зроблена на разбурэньне асноў каталіцызму знутры. Дзе грошамі, дзе падманам, дзе абяцанкамі ды запугваньнем царат пачаў выступаць за расейскую мову у набажэнствах. У пераліку цалкам зрусіфікаваных касцёлаў і лацінскіх парафій, падрыхтаваным у 1884 г. губернатарам Менска Пятровым, ёсць таксама Беразіно (горад). Дакументальна падцьверджана, што ксёндз Вайчынскі на прыканцы 19-га стагоддзя у Беразіно ўжываў расейскую мову на казаньнях і сьпевах - за гэтае казна даплочвала пэўную суму грошай (гэтак званыя рытуалісты). Ксёндз Пянткоўскі, які не паслухаўся ўлад быў высланы ў Сыбір. Пад канец стагоддзя грашовая дапамога скончылася і духоўныя засталіся ні з чым і з абазлённымі прыхажанамі, так было ў Івянцы, Ракаве, Менску, Мосары, Беразіно.

Ужо з 1898 г. Міністэрства Унутраных Спраў не выплочвала дадаткаў ксяндзам-«рытуалістам». Службовая запіска таго года выразна сведчыць, што замест расейскай мовы была ўведзена польская ў Беразіно, Блоні, Бабруйску, Капылі, Лагойску, Цімкавічах, і што таму хіба трэба затрымаць датыхчасовыя даплаты за карыстанне расейскаю моваю.

Са старых архіваў вядома, што ў 1781 у Беразіно налічвалася – 811 прыхажан “лацінскай веры”. 1842 - 5 797 асоб, 1905 г. - каля 4 тыс. вернікаў. У 1905 г. мелася філія ў Раванічах, капліцы ў Брадцы, Кежгайлаве, ствараліся ў Асмалоўцы (дарэчы каплічка ў гэтай каталіцкай вёсцы была ад 1711 г.) і Перавозе.

На жаль, касьцёл быў драўляны і згарэў падчас пажару ў 1914, як і палова Беразіно. Вернікі зьбіраліся на набажэнствы ў плябаніі, але пасьля таго як ксяндза і некаторых асабліва р'яных каталікоў забрала НКВД у 1936, плябанію адабралі ў 1937 ўлады. Вернікі захавалі абразы, крыжы, табэрнакулюм.

Пасля рэгістрацыі парафіі нанова ў 1990-я, усё вярнулася на свае месцы. Цяпер касьцёл часова месьціцца ў былых швейных майстроўнях (калісьці там жылі людзі) на рогу вул. Піянэрскай ды завулку Піянэрскага. Плянуецца выбудаваць новую каталіцкую сьвятыню, зьбіраюцца грошы. Дарэчы каталікоў у Беразіно хапае, але з грашыма праблематычна.

Трэба заўважыць, што праваслаўная і каталіцкая сьвятыні знаходзяцца на адной вуліцы ў 3-х хвілінах адна ад другой. Шкада, што не захаваўся стары касьцёл, хацяж невядома, ці захаваўся бы ён пасля камуністычнай улады, якая прыйшла пару гадоў пазьней.

Воўка