Выбраныя здымкі
Макет комплексу ў Музэі гісторыі гораду |
Макет комплексу ў Музэі гісторыі гораду |
Абмерныя чарцяжы. З кнігі І.Н. Слюньковай 'Наследие архитектуры Беларуси. Монастыри восточной и западной традиций' |
Мураваныя будынкі касцёла і кляштара бернардзінцаў існавалі ў Берасьці з сярэдзіны 17 ст. да канца другой сусветнай вайны. Былі пабудаваны на добра абжытай тэрыторыі валынскага прадмесця. Касцёл Св. Дароты, які пазней уключаны ў комплекс бернардзінскага касцёла, згадваецца на «гостнице Луцким, другая полать полеве» ўжо ў апісанні староства Берасцейскага ў 1566 г. Першымі фундатарамі выступілі Леў Сапега і Ян Галемскі.
У 1623 г. асвечаны ў гонар Яна Хрысціцеля і Св. Ганны, пабудаваны каля моста бернардзінскага на бернардзінскай плошчы. Пад час маскоўскай навалы 1654—1667 гг. касцёл быў разабраны для ўмацавання берасцейскага замка, адбудаваны нанава ў 1680 г., на што Павал Сапега з казны выдаткаваў 80 000 злотых. Кароль Рэчы Паспалітай Ян II Казімір даў берасцейскім бернардзінцам прывілей на атрыманне штогод 500 злотых са збораў гарадскіх.
Касцёл — трохнефавая базіліка з моцным прэсбітэрыем даўжынёй 19,7 м, які працягваецца з цэнтральнага нефа. Скляпенні цэнтральнага нефа касцёла крыжовыя, а бакавых нефаў — эліпсападобныя. У будынку існавалі капліцы Св. Дароты, размешчана з паўночнага боку прэсбітэрыя касцёла, уваход у яе меўся непасрэдна з кляштара; капліца Пацеяў — з паўднёвага боку, уваход у якую меў тры прыступкі з правага нефа базілікі, для гэтай капліцы брэсцкі земскі суддзя Пацей Леанард з жонкаю Рэгінай Агінскай падаравалі тры камплекты літургічных шчытоў, а капліца Св. Міхаіла (Трызны) была рэканструявана тым жа Леанардам Пацеем. У інтэр'еры касцёла было 7 алтароў. У алтарах былі багатыя выявы Св. Францыска, Св. Клары, Св. Антонія. Фрзскавыя роспісы аздаблялі інтэр'ер касцёла. Канонік брэсцкі Аляксандр Звеж фундаваў грошы на выкананне паліхромнай фрэскі на скляпенні касцёла і над арганнымі харамі.
Адбудаваны ў часы складанай палітычнай сітуацыі на Беларусі касцёл паступова набываў рысы выразнага барока: разьбяр Булоўскі ў 1730 г. выканаў арнаментальную працу на амбоне і алтары касцёла, А. Дэламарс, I. Місенглевіч, Мазуркевіч Бенядзікт працавалі ў розныя часы над маляўнічым аздабленнем абразоў і фрэсак касцёла. Фасад касцёла меў выразны падзел на чатыры ярусы. Няроўныя па вышыні, яны ўспрьмаліся ў прасторы роўнымі. Такім прыёмам архітэктар дасягаў змянення перспектыўнага ўспрымання архітэктонікі будынка. Галоўны неф касцёла выдзелены моцнымі пілястрамі, імітуючымі крыжападобныя ў плане калоны. Завяршэнне 4-х калонападобных пілястраў вырашана пры дапамозе скульптурных выяў чатырох евангелістаў, франтон над галоўным нефам — скульптурнай выявай Хрыста, а званіца завершана чатырох'яруснай барочнай вежай. У сутарэннях касцёла былі пахаваны ягоныя фундатары — Ян Галемскі, Аляксандр Звеж, Пётр Пацей, Бярнард Арагон, Марцыян Трызна.
Будынак кляштара складаўся паступова і на момант перабудовы ў Аляксандраўскі кадэцкі корпус меў даволі развітую планіровачную структуру, што складалася з функцыянальных зон: вытворчай (пякарня, кухня, кладоўка), жыллёвай (келлі манахаў, трапезная, прыбіральня), культавай (навіцыянт, сакрысція). Скляпенні кляштара паўцыліндрычныя, у калідоры і трапезнай — крыжовыя. Фасад кляштара — тыповая барочная форма, аздобленая рызалітам з несіметрычным планам і контрфорсам з паўночнага боку фасада. Дах двухсхільны з франтонам барочнага тыпу на рызаліце і на паўночным фасадзе.
Пазней будынак перабудавалі па праекту архітэктара Мардзвінава ў кадэцкі корпус. Для царквы кадэцкага корпуса былі заказаны роспісы мастаку В. Бажэнаву. У 1854 г. корпус быў пераведзены ў Маскву, а будынак стаў выкарыстоўвацца як ваенны шпіталь.
У 1623 г. асвечаны ў гонар Яна Хрысціцеля і Св. Ганны, пабудаваны каля моста бернардзінскага на бернардзінскай плошчы. Пад час маскоўскай навалы 1654—1667 гг. касцёл быў разабраны для ўмацавання берасцейскага замка, адбудаваны нанава ў 1680 г., на што Павал Сапега з казны выдаткаваў 80 000 злотых. Кароль Рэчы Паспалітай Ян II Казімір даў берасцейскім бернардзінцам прывілей на атрыманне штогод 500 злотых са збораў гарадскіх.
Касцёл — трохнефавая базіліка з моцным прэсбітэрыем даўжынёй 19,7 м, які працягваецца з цэнтральнага нефа. Скляпенні цэнтральнага нефа касцёла крыжовыя, а бакавых нефаў — эліпсападобныя. У будынку існавалі капліцы Св. Дароты, размешчана з паўночнага боку прэсбітэрыя касцёла, уваход у яе меўся непасрэдна з кляштара; капліца Пацеяў — з паўднёвага боку, уваход у якую меў тры прыступкі з правага нефа базілікі, для гэтай капліцы брэсцкі земскі суддзя Пацей Леанард з жонкаю Рэгінай Агінскай падаравалі тры камплекты літургічных шчытоў, а капліца Св. Міхаіла (Трызны) была рэканструявана тым жа Леанардам Пацеем. У інтэр'еры касцёла было 7 алтароў. У алтарах былі багатыя выявы Св. Францыска, Св. Клары, Св. Антонія. Фрзскавыя роспісы аздаблялі інтэр'ер касцёла. Канонік брэсцкі Аляксандр Звеж фундаваў грошы на выкананне паліхромнай фрэскі на скляпенні касцёла і над арганнымі харамі.
Адбудаваны ў часы складанай палітычнай сітуацыі на Беларусі касцёл паступова набываў рысы выразнага барока: разьбяр Булоўскі ў 1730 г. выканаў арнаментальную працу на амбоне і алтары касцёла, А. Дэламарс, I. Місенглевіч, Мазуркевіч Бенядзікт працавалі ў розныя часы над маляўнічым аздабленнем абразоў і фрэсак касцёла. Фасад касцёла меў выразны падзел на чатыры ярусы. Няроўныя па вышыні, яны ўспрьмаліся ў прасторы роўнымі. Такім прыёмам архітэктар дасягаў змянення перспектыўнага ўспрымання архітэктонікі будынка. Галоўны неф касцёла выдзелены моцнымі пілястрамі, імітуючымі крыжападобныя ў плане калоны. Завяршэнне 4-х калонападобных пілястраў вырашана пры дапамозе скульптурных выяў чатырох евангелістаў, франтон над галоўным нефам — скульптурнай выявай Хрыста, а званіца завершана чатырох'яруснай барочнай вежай. У сутарэннях касцёла былі пахаваны ягоныя фундатары — Ян Галемскі, Аляксандр Звеж, Пётр Пацей, Бярнард Арагон, Марцыян Трызна.
Будынак кляштара складаўся паступова і на момант перабудовы ў Аляксандраўскі кадэцкі корпус меў даволі развітую планіровачную структуру, што складалася з функцыянальных зон: вытворчай (пякарня, кухня, кладоўка), жыллёвай (келлі манахаў, трапезная, прыбіральня), культавай (навіцыянт, сакрысція). Скляпенні кляштара паўцыліндрычныя, у калідоры і трапезнай — крыжовыя. Фасад кляштара — тыповая барочная форма, аздобленая рызалітам з несіметрычным планам і контрфорсам з паўночнага боку фасада. Дах двухсхільны з франтонам барочнага тыпу на рызаліце і на паўночным фасадзе.
Пазней будынак перабудавалі па праекту архітэктара Мардзвінава ў кадэцкі корпус. Для царквы кадэцкага корпуса былі заказаны роспісы мастаку В. Бажэнаву. У 1854 г. корпус быў пераведзены ў Маскву, а будынак стаў выкарыстоўвацца як ваенны шпіталь.
Літ.:
І.Б. Лаўроўская
Памяць. Брэст. т. І.
Мінск. Белта. 1998
Матэрыял апублікаваны з ласкавай згоды спадарыні Ірыны Лаўроўскай