Выбраныя здымкі
Галоўны фасад, які выходзіў на былую вуліцу Валоскую (цяпер Інтэрнацыянальная) Фота © К. Шастоўскі |
Здымак 1960-х гадоў Фота © К. Шастоўскі |
Порцік Фота © К. Шастоўскі |
XIX ст. падаравала беларускаму мастацтву цудоўную плеяду жывапісцаў: Іван Хруцкі, Ян Дамель, Іосіф Аляшкевіч... У гэтым шэрагу стаіць і імя Валенція Ваньковіча. Яркі прадстаўнік рамантызму, ён заняў належнае месца не толькі ў гісторыі нашага нацыянальнага мастацтва, але і ў гісторыі польскага і літоўскага. Імя мастака блізкае нам яшчэ і таму, што нарадзіўся ён на беларускай зямлі. Мінчуком Ваньковіч стаў у 1828 г., калі пасяліўся ў радавым маёнтку Сляпянка недалёка ад горада.
Даволі часта Валенцій Ваньковіч наведваў свайго стрыечнага брата Эдварда Ваньковіча на вуліцы Валоскай (цяпер вуліца Інтэрнацыянальная, 33а). Тут ладзіліся музычныя вечары і сяброўскія сустрэчы, збіралася шмат людзей, блізкіх па духу і творчасці, і доўга ва ўтульным доме не змаўкалі маладыя гарачыя спрэчкі, смех і музыка.
Комплекс уключаў жылы дом у стылі класіцызму, 2 флігелі, гаспадарчыя пабудовы. Усе разам яны складалі парадны двор — курданёр, аддзелены ад вуліцы Валоскай мураванай агароджай з брамай. З усходу, на маляўнічым схіле, уздоўж вуліцы Зыбіцкай, размяшчаўся сад-парк. Архітэктурны ансамбль сядзібы адпавядаў усім патрабаванням эстэтыкі класіцызму.
Дому былі ўласцівыя тыповыя рысы класіцызму: сіметрычныя фасады, раздзеленыя пілястрамі плоскасці сцен, выступныя васьмікалонныя порцікі, анфіладна-калідорная планіроўка памяшканняў, аздоба фасадаў і інтэр'ераў. Паўднёва-заходні флігель (№ЗЗа) — мураваны, 2-павярховы, прамавугольны ў плане, накрыты 1-схільным дахам. Паўночна-ўсходні флігель (не захаваўся) — 2-павярховы (1-ы паверх мураваны, 2-і — драўляны), прамавугольны ў плане, накрыты вальмавым дахам. Асабліва вызначаўся гэты паўночна-ўсходні флігель з арыгінальнай васьміграннай вежай, надзвычай рамантычны і ўзнёслы ў параўнанні з сядзібным домам. Вакол сядзібы рос цудоўны фруктовы сад, дзе былі нават дрэвы грэцкіх арэхаў. Пры ўваходзе ў сядзібны дом стаялі скульптуры паляўнічых сабак. Усё гэта пераўтварала строгі класіцызм у класіцызм рамантычны. Па сутнасці перад намі унікальны прыклад перанясення сядзібы сельскага тыпу ў горад.
На жаль, імя архітэктара, які будаваў сядзібу Ваньковічаў, мы не ведаем. Але арыгінальнасць і паэтычнасць, выяўленыя ў яе пабудове і афармленні, сведчаць, што гэта быў Мастак. Бадай, ні ў адным горадзе Беларусі няма падобнага сядзібнага комплексу.
Ні час, ні гістарычныя падзеі не кранулі архітэктурны ансамбль. Разбурылі яго непавага да нашай нацыянальнай гісторыі і недасведчанасць. У 1970-я гады быў разбураны ўсходні флігель, частка мураванай агароджы з брамай, знішчаны сад, разбураны скульптуры.
У 1984 г. спецыялісты аб'яднання «Белрэстаўрацыя» распрацавалі праект рэстаўрацыі помніка архітэктуры XVIII — пачатку XIX ст. — былога сядзібнага дома Ваньковічаў з прыстасаваннем яго пад флігель Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь. Праз год з'явіўся яшчэ адзін праект — музея «Культура і побыт Беларусі 1-й паловы XIX ст.». У аснову праектнага рашэння інтэр'ераў будынка была пакладзена рэканструкцыя планіроўкі сядзібнага дома, адпаведная свайму часу, дзякуючы калекцыі мэблі, жывапісу, скульптуры і прадметаў дэкаратыўна-ўжытковага мастацтва XIX ст.
Абапіраючыся на гістарычныя матэрыялы (план Мінска 1797, 1800, 1917 гг., план участка сядзібы 1848 г., акварэль Ю.Пешкі 1810 г.), на натурныя даследаванні, была зроблена рэканструкцыя сядзібнага комплексу, а потым і праектная прапанова па добраўпарадкаванні тэрыторыі сядзібы Ваньковічаў. На жаль, у гэтым рашэнні не было прадугледжана поўнае аднаўленне сядзібнага комплексу (распрацоўшчык — інстытут «Мінскпраект»), таму яно, пэўна, і не вытрымала грамадскага абмеркавання.
Новы падыход прапанавалі скульптар Уладзімір Слабодчыкаў і архітэктар Ірына Дорахава. Іх праект прадугледжваў рэканструкцыю тэрыторыі сядзібы, якой яна была ў XIX ст., з выкарыстаннем элементаў гістарычнага і сучаснага дэкаратыўнага афармлення малых архітэктурных формаў, садова-паркавых скульптур. Плануецца і аднаўленне рамантычнага саду-парку з пасадкай фруктовых дрэў, грэцкага арэха, пабудова грота. Дарычную калону завершыць бюст Валенція Ваньковіча.
Цяпер у былым сядзібным доме размешчаны "Дом-музей Ваньковічаў".
"Дом-музей Ваньковічаў. Культура і мастацтва першай паловы XIX ст."
Адрас: 220600, г. Мінск, вул. Інтэрнацыянальная, 33а
Тэл.: (+017) 227-88-78
Даволі часта Валенцій Ваньковіч наведваў свайго стрыечнага брата Эдварда Ваньковіча на вуліцы Валоскай (цяпер вуліца Інтэрнацыянальная, 33а). Тут ладзіліся музычныя вечары і сяброўскія сустрэчы, збіралася шмат людзей, блізкіх па духу і творчасці, і доўга ва ўтульным доме не змаўкалі маладыя гарачыя спрэчкі, смех і музыка.
Комплекс уключаў жылы дом у стылі класіцызму, 2 флігелі, гаспадарчыя пабудовы. Усе разам яны складалі парадны двор — курданёр, аддзелены ад вуліцы Валоскай мураванай агароджай з брамай. З усходу, на маляўнічым схіле, уздоўж вуліцы Зыбіцкай, размяшчаўся сад-парк. Архітэктурны ансамбль сядзібы адпавядаў усім патрабаванням эстэтыкі класіцызму.
Дому былі ўласцівыя тыповыя рысы класіцызму: сіметрычныя фасады, раздзеленыя пілястрамі плоскасці сцен, выступныя васьмікалонныя порцікі, анфіладна-калідорная планіроўка памяшканняў, аздоба фасадаў і інтэр'ераў. Паўднёва-заходні флігель (№ЗЗа) — мураваны, 2-павярховы, прамавугольны ў плане, накрыты 1-схільным дахам. Паўночна-ўсходні флігель (не захаваўся) — 2-павярховы (1-ы паверх мураваны, 2-і — драўляны), прамавугольны ў плане, накрыты вальмавым дахам. Асабліва вызначаўся гэты паўночна-ўсходні флігель з арыгінальнай васьміграннай вежай, надзвычай рамантычны і ўзнёслы ў параўнанні з сядзібным домам. Вакол сядзібы рос цудоўны фруктовы сад, дзе былі нават дрэвы грэцкіх арэхаў. Пры ўваходзе ў сядзібны дом стаялі скульптуры паляўнічых сабак. Усё гэта пераўтварала строгі класіцызм у класіцызм рамантычны. Па сутнасці перад намі унікальны прыклад перанясення сядзібы сельскага тыпу ў горад.
На жаль, імя архітэктара, які будаваў сядзібу Ваньковічаў, мы не ведаем. Але арыгінальнасць і паэтычнасць, выяўленыя ў яе пабудове і афармленні, сведчаць, што гэта быў Мастак. Бадай, ні ў адным горадзе Беларусі няма падобнага сядзібнага комплексу.
Ні час, ні гістарычныя падзеі не кранулі архітэктурны ансамбль. Разбурылі яго непавага да нашай нацыянальнай гісторыі і недасведчанасць. У 1970-я гады быў разбураны ўсходні флігель, частка мураванай агароджы з брамай, знішчаны сад, разбураны скульптуры.
У 1984 г. спецыялісты аб'яднання «Белрэстаўрацыя» распрацавалі праект рэстаўрацыі помніка архітэктуры XVIII — пачатку XIX ст. — былога сядзібнага дома Ваньковічаў з прыстасаваннем яго пад флігель Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь. Праз год з'явіўся яшчэ адзін праект — музея «Культура і побыт Беларусі 1-й паловы XIX ст.». У аснову праектнага рашэння інтэр'ераў будынка была пакладзена рэканструкцыя планіроўкі сядзібнага дома, адпаведная свайму часу, дзякуючы калекцыі мэблі, жывапісу, скульптуры і прадметаў дэкаратыўна-ўжытковага мастацтва XIX ст.
Абапіраючыся на гістарычныя матэрыялы (план Мінска 1797, 1800, 1917 гг., план участка сядзібы 1848 г., акварэль Ю.Пешкі 1810 г.), на натурныя даследаванні, была зроблена рэканструкцыя сядзібнага комплексу, а потым і праектная прапанова па добраўпарадкаванні тэрыторыі сядзібы Ваньковічаў. На жаль, у гэтым рашэнні не было прадугледжана поўнае аднаўленне сядзібнага комплексу (распрацоўшчык — інстытут «Мінскпраект»), таму яно, пэўна, і не вытрымала грамадскага абмеркавання.
Новы падыход прапанавалі скульптар Уладзімір Слабодчыкаў і архітэктар Ірына Дорахава. Іх праект прадугледжваў рэканструкцыю тэрыторыі сядзібы, якой яна была ў XIX ст., з выкарыстаннем элементаў гістарычнага і сучаснага дэкаратыўнага афармлення малых архітэктурных формаў, садова-паркавых скульптур. Плануецца і аднаўленне рамантычнага саду-парку з пасадкай фруктовых дрэў, грэцкага арэха, пабудова грота. Дарычную калону завершыць бюст Валенція Ваньковіча.
Цяпер у былым сядзібным доме размешчаны "Дом-музей Ваньковічаў".
"Дом-музей Ваньковічаў. Культура і мастацтва першай паловы XIX ст."
Адрас: 220600, г. Мінск, вул. Інтэрнацыянальная, 33а
Тэл.: (+017) 227-88-78
Літ.:
М.М. Паграноўскі
Памяць. Мінск. т. 2
Мінск, Белта, 2002