Царква Святой Тройцы | Слонім

Больш фотаздымкаў (29) >>

Траецкая царква ў Слоніме - былы касцёл бернардзінцаў

Будаўніцтва касцёла бернардзінцаў у Слоніме датуецца даволі дакладна: місія бернардзінцаў запрошана сюды ў 1630 г. Янам Жарноўскім, а ў 1639—1645 гг. на сродкі каралеўскага сакратара Андрэя Радвана змураваны кляштарны комплекс з касцёлам Св. Тройцы, які быў асвячоны біскупам М.Слупскім толькі ў 1671 г., пасля Андрусаўскага замірэння. Пасля паўстання 1863 г. скасаваны (1864 г.) і паводле загада гродзенскага губернатара І.М.Скварцова перададзены Слонімскаму праваслаўнаму духавенству. Касцёл рэканструяваны пад царкву (асвячона ў 1867) гродзенскім губернскім інжынерам Нябольсіным. На 1889 г. налічвалася 1807 прыхаджан. У 1921 г. вернуты католікам, зараз праваслаўная царква. Прастольнае свята — дзень Святой Тройцы.

Царква — помнік архітэктуры барока і ракако. 1-нефавая бяскупальная базіліка з выцягнутым прэсбітэрыем. Кампактная развітая па падоўжнай восі прасторавая кампазіцыя выразна падкрэслена 3-яруснай вежай-званіцай на галоўным фасадзе, сцены якой упрыгожаны прафіляванымі карнізамі, плоскімі капітэлямі. Шырыня алтарнай апсіды нязначна адрозніваецца ад шырыні нефа, у выніку чаго яны накрыты агульным высокім дахам з адзіным вільчыкам, што надае збудаванню «базілікавую» падоўжнасць, нагадвае арганічнае зліццё цэнтральнага нефа базілікі з прэсбітэрыем у папярэдніх трохнефавых помніках. Гэты кампазіцыйны прыём, тыповы для сакральнага дойлідства беларускага барока, не характэрны для культавых збудаванняў Польшчы таго ж часу. Кампазіцыю збудавання ўскладняюць квадратныя ў плане фамільныя капліцы, накрытыя шлемападобнымі купаламі з ліхтарамі, і магутныя контрфорсы. Паўночная капліца прыбудавана ў 1668 г. і з'яўлялася пахавальняй графаў Шлізняў, аб чым сведчыць мармуровая пліта пры ўваходзе. Паўднёвая капліца прыбудавана ў 1750 г. і з'яўлялася пахавальняй князёў Палубінскіх. Плоскасныя фасады пазбаўлены архітэктурнага дэкору, і толькі ракайльны картуш над бакавым уваходным парталам сведчыць аб рэканструкцыі будынка ў сярэдзіне 18 ст.

Уваходная частка храма вырашана ў выглядзе магутнай вежы, якая сваёй будовай нагадвае готыка-рэнесансныя ўзоры: ніжні чацвярык вышэй за неф і завершаны двума васьміграннымі ярусамі аднолькавага сячэння з шатровым пакрыццём. Канструкцыйная важкасць вежы прымусіла зрабіць тарцовую сцяну нефа больш масіўнай за астатнія. У месцы прылягання вежы і нефа ўкампанаваны вітыя ўсходы.

Інтэр'ер адпавядае характару вонкавай архітэктуры. Неф перакрыты цыліндрычньш скляпеннем з распалубкамі і конхай у алтарнай частцы. Прасценкі ўмацаваны пілястрамі, аб'яднанымі з вонкавымі контрфорсамі ў адзіны канструкцыйны элемент, які ўспрымае распор скляпення. Бакавыя капліцы адкрыты ў неф накладнымі стукавымі барочна-ракайльнымі парталамі, перакрыты сферычнымі купаламі на ветразях са светлавымі ліхтарамі, маюць ляпныя ракайльныя алтары. 3 заходняга боку нефа на 3-пралётнай аркадзе і крыжовых скляпеннях узвышаюцца хоры, агароджаныя фігурным увагнутапукатым парапетам. Пад апсідай крыпта, у якую пры скасаванні касцёла былі перанесены пахаванні з капліц. Дэкаратыўная кампазіцыя інтэр'ера пабудавана на паступовым маштабным і пластычным нарастанні групы бакавых алтароў да цэнтральнага. Пяць стукавых ракайльных алтароў, упрыгожаных ляпным дэкорам на матывы акантавага лісця, картушамі, медальёнамі і стукавай скульптурай, выкананай у стылі позняга барока з матывамі ракако. Галоўны алтар 2-ярусны, раскрапаваны спаранымі пілястрамі і 6 размаляванымі пад мармур калонамі карынфскага ордэра, якія нясуць багата дэкарыраваны ляпнінай антаблемент, па баках якога размешчаны скульптуры анёлаў. Па цэнтры 1-га яруса алтара абраз "Тройца новазапаветная", абкружаны стафажам з галовак херувімаў і анёлаў (18 ст.). Другі ярус алтара яшчэ больш насычаны крапоўкамі пілястрамі з пазалочанай арнаментальнай ляпнінай; у цэнтры кампазіцыя «Усёбачнае вока» ў абрамленні выяў херувімаў і анёлаў. Размешчаныя ў апсідзе 2 бакавыя алтары кампазіцыйна паўтараюць галоўны, дэкарыраваны калонамі, пілястрамі, ракайлямі. Навешаны на правую сцяну нефа амвон страціў першапачатковую ракайльную тракгоўку.

Жылы корпус кляштара пабудаваны з цэглы ў 1749 г., аб чым сведчыць надпіс на вуглавым камяні падмурка. Рэканструяваны ў 1870 г. архітэктарам Ціхвінскім пад духоўнае вучылішча. У 1920—30-я гг. выкарыстоўваўся пад адміністрацыйную ўстанову. Цяпер у будынку знаходзіцца інтэрнат медвучылішча.

Помнік архітэктуры барока. 2-павярховы П-падобны ў плане корпус далучаны з паўднёвага боку да апсіды храма і абмяжоўвае прамавугольны курданёр. Манументальны масіўны будынак накрыты валшавым дахам з пластычным выгінам над карнізам. Плоскасныя сцены лаканічна крапаваны адзінарнымі прасценачнымі і парнымі вуглавымі пілястрамі, апяразаны карнізам нескладанага профілю і цягай. Планіроўка галерэйная з 1-баковым размяшчэннем келляў. У калідорах і памяшканнях абодвух паверхаў будынка захаваліся крыжовыя і цыліндрычныя скляпенні з распалубкамі. У тарцы ўсходняга крыла — шырокая зала-трапезная, перакрытая цыліндрычным скляпеннем з люнетамі. Пад усім будынкам скляпеністыя сутарэнні, адкрытыя на цокалі лучковымі акенцамі.

Раней уваход у кляштарны комплекс быў адзначаны прыгожай брамай у стылі віленскага барока.

Літ.:
Т.В. Габрусь
Мураваныя харалы
Мінск, "Ураджай", 2001

А.М. Кулагін
Праваслаўныя храмы на Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2001