Касцёл Святога Андрэя Апостала | Слонім

Больш фотаздымкаў (45) >>

Касцёл Святога Андрэя Апостала ў Слоніме

Першапачаткова святыня знаходзілася ў цэнтры сярэдневяковага горада Слоніма, на Замосці.

1490 г. - Па ініцыятыве караля Казіміра IV Ягайлавіча, які выдаў на гэтую мэту значную грашовую суму, пачалася будова новай драўлянай святыні (першая культавая фундацыя горада).

1493 г. - Касцёл быў асвечаны.

1593 г. - Тагачасны слонімскі стараста Леў Сапега шчодра надзяліў слонімскую парафію зямлёю пад могілкі, будынак шпіталю, школу і дом парафіяльны. Пазней кароль Жыгімонт III гэта падцвярджае і пашырае.

1655-61 г. - У часе вайны з Маскоўшчынай касцёл быў знішчаны. Святая Імша адпраўлялася ў драўлянай каплічцы.

1775 г. - 3 ініцыятывы і сродкаў кс. Каноніка Францішка Анцуты і віленскага біскупа Гедройца, быў узнесены цяперашні касцёл. Стыль сучаснага барока ўвенчаны вежамі ў стылю ракако (шчыты з ліхтарамі) і алтарамі (іх было 7). Аднанефавы інтэр'ер перакрыты цыліндрычным скляпеннем, аздобленым фрэскамі, прадстаўляючымі сцэны з жыцця Маці Бажай.

Пач. XX ст. - Фрэскі адрэстаўрыраваў мастак Ігнат Мазурэк з Кракава. Быў пакладзены новы тэракотавы паркет на прэзбітэрыюм і устаноўлены 15-ці галасовы арган (выкананы ў Варшаве).

Першая Сусветная Вайна - Святыня падверглася значнаму знішчэнню. Пасля вайны рэстаўрацыйныя работы пачаў кс. пробашч Вэбер (забіты 29.01.1919 г.). Працягвалі яго паслядоўнікі.

Ад 1945 г. - Касцёл быў зачынены, а потым пераўтвораны ў склад солі.

1990 г. - Рэстаўрацыйныя работы знішчанай святыні пачаў цяперашні пробашч а. Вітольд Жэльветро. Рэстаўрыраваны паводле праекта архітэктара В.Атас, мастакамі М.Залатуха і У.Ракіцкім (фрэскавы жывапіс).

11.09.1993 г. - Адноўленая святыня была рэкансэкравана нунцыям апостольскім у Беларусі Абп. Монтальвэ, мітрапалітам Мінска-Магілёўскім Апб. К. Свёнткам і Бп. Гродзенскім А. Кашкевічам.

Шануецца абраз Маці Божай Жыровіцкай.

<Помнік архітэктуры ракако. Кампактны 1-нефавы прамавугольны ў плане аб'ём з бакавымі нізкімі крыламі трансепта накрыты 2-схільным чарапічным дахам з вальмай над алтарнай часткай. Плоскасць галоўнага фасада ўвагнута-выпуклая, раскрапавана пілястрамі. Бакавыя 2-ярусныя вежы-званіцы пастаўлены пад вуглом да плоскасці фасада і завершаны ліхтарамі на фігурных галоўках. Тэктанічная структура фасада мае ярка выяўлены ярусны характар, што дасягаецца гарызантальнымі і вертыкальнымі чляненнямі, узмоцненай крапоўкай контурных ліній. Верхні ярус вылучаны крапаваным шмат'ярусным антаблементам, над якім узвышаецца высокі фігурны шчыт з бакавымі валютамі. Бакавыя часткі галоўнага фасада дэкарыраваны арачнымі нішамі-конхамі з драўлянымі скульптурамі святых Пятра і Паўла, трактаваных па-барочнаму ў дынамічных ракурсах і разваротах, плоская сцяна апсіды — скульптурай "Укрыжаванне". Бакавыя фасады ў прасценках высокіх арачных аконных праёмаў члянёны высокімі адзінарнымі пілястрамі. Уражанне вертыкальнага руху, пульсацыі архітэктурных плоскасцей дасягаецца шматлікімі крапоўкамі, выцягнутымі прапорцыямі, насычаным драбленнем антаблементаў і карнізаў, дэкаратыўнай пластыкай субархітэктуры.

Інтэр'ер асветлены высокімі арачнымі вокнамі. Неф (вышыня 14,1 м) перакрыты цыліндрычным скляпеннем на падпружных арках і распалубках. Да алтарнай часткі прымыкаюць бакавыя квадратныя ў плане сакрысціі. У паўночнай частцы храма на 3-пралётнай аркадзе з бочкападобнымі слупамі і крыжовых скляпеннях — хоры. Іх тыльная сцяна пакрыта ілюзорна-перспектыўным фрэскавым роспісам у тэхніцы грызайль. Бакавыя сцены (таўшчыня 1,84 м) крапаваны пілястрамі з капітэлямі ў выглядзе пальмет і маляванымі панэлямі з ракайльнымі картушамі наверсе. Плоскасці сцен паміж пілястрамі таксама аформлены прамавугольнымі панэлямі з ракайльным абрамленнем. Каларыстычная гама інтэр'ера — светла-блакітны, белы і ружовы колеры, пазалота. Галоўны пластыка-дэкаратыўны акцэнт інтэр'ера — цэнтральны стукавы алтар у выглядзе порціка са здвоенымі карынфскімі калонамі, якія нясуць 3-вугольны раскрапаваны франтон. Уздоўж схілаў франтона 2 стукавыя скульптуры анёлаў, у завяршэнні — сфера з крыжам. У алтары скульптура «Укрыжаванне» і абраз «Маці Божая Жыровіцкая».

Бакавыя алтары пабудаваны на ўзор галоўнага, завершаны фігурнымі шчытамі на валютах, раскрапаваны карнізамі, пучкамі пілястраў. Алтары вырашаны ў тэхніцы стука, сродкамі якой імітуецца чырвона-карычневы і светла-жоўты мармур. На бакавых сценах прэсбітэря 2 прамавугольныя фрэскавыя пано (3 х 2 м) на біблейскія сюжэты. Мастацкія кампазіцыі выкананы ў тэхніцы аль-фрэска на вохрыста-карычневым грунце з падмалёўкай. Смелая падача фігур у складаных ракурсах, аб'ёмнае вырашэнне іх у прасторы, цёплыя тоны, мяккая лепка твараў і мадэліроўка складак адзення надаюць карцінам маляўнічасць. Евангельскі сюжэт набліжаны да свецкай трактоўкі, характэрнай для сакральнага жывапісу ракако. Унутранае ўбранне касцёла дапаўняюць дэкаратыўны роспіс сцен і архітэктурная ляпніна. Падоўжныя сцены аздоблены роспісам у спалучэнні з ілюзорна-прасторавымі архітэктурнымі формамі: пілястры з пышным арнаментальным убраннем, магутная каланада на заходняй сцяне, карніз і фрыз, мноства арнаментальных уставак, медальёнаў, картушаў, ракавін, разетак і інш., якія размешчаны на плоскасцях пілястраў і паміж імі, на аконных адхілах і ў прасценках паміж вокнамі, а таксама ўпрыгожваюць алтары. Дэкаратыўны роспіс выкананы на ружовым фоне блакітна-белым і шэрым колерамі. На ўсходняй сцяне алтара быў размешчаны амбон у форме чаўна пад ветразем. Пад алтаром знаходзіцца крыпта.

Пры касцёле стаяла плябанія, вырашаная па тыпу старай шляхецкай сядзібы — 1-павярховы прамавугольны ў плане мураваны будынак з мансардай пасярод высокага даха з заломам. Цэнтральны ўваходны рызаліт завяршаўся ампірным атыкам з люкарнай па цэнтры. Не захавалася.

Літ.:
А.М. Кулагін
Каталіцкія храмы на Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2000