Хоцевічы (Двор Хоцевічы) - фота і помнікі

Гісторыя Хоццевiчаў

Двор Хо'цевiчы альбо "Двор Хо'ццевiчы" - менавiта гэтак звалi i завуць сваю вёску нонешнiя хацеўляне. Наколькi мне вядома, упершыню вёска Хоццевiчы прыгадваецца ў судовых дакументах Полацкага ваяводства за 1511 год. За "паiскiванне" групай сялян-адназемцаў ужо прададзенай баярыну Мітку Пятровічу зямлі ў Хоццевiчах суд прызначыў iм штраф у памеры "100 коп грошаў на манарха, 50 коп грошаў на ваяводу і 20 грывен на полацкую ратушу".

Як зразумела з назвы, адной са складаючых частак вёскi з'яўляецца Двор - месца, дзе ў ранейшыя часы знаходзiўся гаспадарскi маёнтак з жытлом, гаспадарчымi пабудовамi i iнш. Двор знаходзiцца на маляўнiчым беразе Наўлiцкага возера. Зараз ад маёнтка застаўся сьвiран (наколькi я памятаю, апошнiя гадоў 20-25 там месьцiлася стайня), рэшткi сядзiбы (доўгi час там знаходзiлася пачатковая школа) ды старая дубовая алея ўздоўж дарогi на пад'ездзе да сядзiбы, але назва замацавалася, i нават жыхароў гэтай часткi вёскi месьцiчы завуць "дворняй" цi "дворнымi". Другой часткай з'яўляецца непасрэдна вёска Хоццевiчы, геаграфiчны цэнтар якой мае назву "Крыжы". Гэтая назва паходзiць хутчэй за ўсё ад перакрыжавання шляхоў у тым месцы, але магчымыя i iншыя варыянты. У гэтай частцы вёскi таксама маецца дубовая алея ўздоўж бальшака, але дрэвы тут хоць i вялiкiя, але, вiдавочна, значна маладзейшыя - iм гадоў па 120-150. Нажаль, тубыльцы амаль нiчога не ведаюць з гiсторыi сваёй вескi, што i не дзiўна: па ўспамiнах маёй бабулi, Iрыны Iсакаўны, напярэдаднi другой сусьветнай вайны шмат жыхароў Хоццевiч былi прышлымi. Гэта i былыя аднасобнiкi-хутаранцы, якiх з'бiралi да купы у калгас, i перасяленцы з поўначы Ўкраiны, якiя ратавалiся тут ад галадамору i канешне ж калектывiзатары з Маскоўшчыны. Вёска значна пацярпела пад час вайны, бо знаходзiлася ў межах Полацка-Лепельскай партызанскай зоны, таму ў час карных аперацыяў (асаблiва ў красавiку-траўнi 1944 г.) па ёй наносiлiся моцныя авiяцыйныя i артылерыйскiя ўдары. Напэўна й зараз па вёсцы можна знайсьцi "бомбы" - глыбокiя сажалкi, парослыя хмызьняком на месцы варонкаў ад авiяцыйных бомбаў.

Дарэчы i раней гэтыя мясьцiны не абыходзiлi ўсялякiя войны ды навалы. Згодна актавых кнiгаў полацкага Магiстрата пасьля вайны 1654-1667 гг. з Маскоўшчынай у ваколiцах Наўлiцкага возера не засталося "анi чалавека, анi жывацiны".

Мясьцiны вакол Хоццевiч даволi маляўнiчыя: пагоркi, пералескi, у Двары ля возера знаходзiцца старая дубрава (мясцовасьць завецца "Дубнiкi", цi "Дубы"), справа ад бальшака на ўездзе ў вёску з боку Блiзнiцы знаходзiцца пагорак незвычайнай формы (тыпу валатоукi), якi завецца "гарой Чартоўкай". На ёй раней заўсёды палiлi вогнiшчы ў час сьвяткавання Купальля. Нажаль, шмат чаго ужо страчана бязсьледна - як мясьцiнаў, так i назваў. Наўрадцi нехта сёньня здольны растлумачыць, адкуль пайшла гэткая назва як "Пастой". Хто там стаяў i калi гэта было? Пад час мелiярацыйных работаў зьнiшчаны Сьцяпайлаў бярэзнiк. I калi ў часы майго маленства нiхто не памятаў, хто ж быў той самы Сьцяпайла, але ўсе з задавальненьнем пiлi бярозавы сок, зараз жа знiк i сам бярэзнiк. Шкада…

Віктар Саўчанка