Паланэчка - фота і помнікі

Паланэчка

Вёска Паланэчка - цэнтр сельсавета ў Баранавіцкім раёне, за 35 км на паўночны ўсход ад Баранавіч. Навакольныя землі належалі ў 1428 г. Ульяне Гальшанскай, жонцы вялікага князя ВКЛ Вітаўта. Па пісьмовых крыніцах вядома з 16 ст. як мястэчка, з’яўлялася уласнасцю Дусяцкіх-Рудамінаў, пазней Радзівілаў. Першым гаспадаром паланэчцынскага маёнтка стаў князь Мацей Радзівіл (1749—1800), кашталян віленскі, знакаміты паэт, публіцыст, грамадскі дзеяч ВКЛ, павенчаны з Альжбетай з Хадкевічаў. У канцы 18 — пач. 19 ст. кн. Канстанцый Радзівіл пабудаваў тут цагляны палац, у якім размяшчаліся вялікая бібліятэка, архіў, творы мастацтва і калекцыя манет. Затым Паланэчкай валодалі сын Мацея Канстанцый, потым яго ўнук, таксама Мацей, і сын Мацея Альберт Станіслаў (1858—1927), які выехаў у Амерыку, перапісаўшы сядзібу брату Уладзіславу Радзівілу (1909), павенчанаму з князёўнай Ганнай Марыяй Чартарыйскай. Яны былі апошнімі гаспадарамі Паланэчкі.

Палац Радзівілаў у ПаланэчцыФота © Paweł Dawidowski | Дата: 10/2008

У 1751 г. па фундацыі біскупа Жалкоўскага ў Паланэчцы ўзведзены драўляны касцёл святога Юр'я. У гэтым касцёле быў хрышчоны Iгнат Дамейка. У выніку 2-га падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Паланэчка была далучана да Расійскай імперыі. Знаходзілася ў складзе Жухавіцкай воласці Навагрудскага павета. Паводле інвентару 1844 г. ў мястэчку 58 сялянскіх двароў, якія мелі поўны зямельны надзел, і 32 двары (агароднікі), дзе меліся толькі прысядзібныя ўчасткі. У местачкоўцаў было каля 50 кароў, 26 коней.

Касцёл Святога Юр'я ў ПаланэчцыФота © Paweł Dawidowski | Дата: 10/2008

У 1845 г. ў маёнтку Канстанцыя Радзівіла знаходзілася рэдакцыя часопіса «Народ і час», які выдаваў Я.Філіповіч (выйшаў толькі адзін нумар). У 1886 г. — 62 двары, 454 жыхары, капліца, вадзяны млын, касцёл, крама, народнае вучылішча. Каля мястэчка знаходзіліся аднайменныя маёнтак і вёска, у якой налічвалася 9 сялянскіх двароў. У 1899 г. пабудаваны новы драўляны касцёл. У 1909 г. маёнтак і сяло Паланэчка ў Жухавіцкай воласці Навагрудскага павета. У сяле 90 двароў, 488 жыхароў. Маёнтак Паланэчка налічваў 29 жыхароў.

Руіны млына ў ПаланечцыФота © Ivashko Tanya | Дата: 05/2013

З 1921 г. Паланэчка ў складзе Польшчы, мястэчка, цэнтр гміны Баранавіцкага павета Навагрудскага ваяводства, 99 дамоў, 523 жыхары. Побач размяшчаўся фальварак: 9 дамоў, 77 жыхароў. З верасня 1939 г. ў БССР. З 15.1. 1940 г. ў Гарадзішчанскім раёне Баранавіцкай, з 8.1.1954 г. Брэсцкай абласцей, з 25.12. 1962 г. ў Баранавіцкім раёне. Цэнтр сельсавета з 12.10.1940 г. да 14.4.1960 г. і з 1987 г. У Другую сусветную вайну загінуў 71 жыхар вёскі. Паводле перапісаў 1959 г. — 404, 1970 г. — 1071, 1998 г. — 662, 2005 г. - 612 жыхароў. У вёсцы захаваліся адметныя помнікі архітэктуры — колішні палац Радзівілаў (канец 18 — пач. 19 ст.), Юр’еўскі касцёл (1899), руіны вадзянога млына (1819).

Крыніца:
1. Гарады і вёскі Беларусі, Энцыклапедыя, Том З 
БРЭСЦКАЯ ВОБЛАСЦЬ, кніга І 
Мінск, «БЕЛАРУСКАЯ ЭНЦЫКЛАПЕДЫЯ», 2006
2. Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Брэсцкага раёна
БЕЛТА, 1998
3. Л.М. Несцярчук
Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х-ХХ стагоддзяў
Мінск, "БЕЛТА", 2002