> Брэсцкая вобласць > Баранавіцкі раён > мястэчка Новая Мыш
Новая Мыш. Могілкі старыя хрысціянскія

Новая Мыш - фота і помнікі

Першая пісьмовая згадка: 1568?

Магчымыя варыянты:
Новая Мыш Новая Мышь Nowa Mysz Novaja Myš Mysz Nowa Mish Novaya Novaya Mysh Nova Muzh Mysz Novaja

Каардынаты:
53° 8'20.04"N, 25° 54'28.19"E

Што паглядзець у Мышы Новай

Гісторыя Новай Мышы

Гісторыя, пад кіраўніцтвам Пана Бога, творыць свае, толькі ёй ведамыя штукі - калечыць, ці шчасьлівіць лёсы ня толькі людзей але й гарадоў ды мястэчак.

Гэтак у другой палове ХІХ ст. не пашчасьціла шматлікім вёскам і мястэчкам вакол цяперашніх Баранавіч. Не пашчасьціла нават Навградку. Лёс склаўся так, што чыгунка Берасьце-Масква прайшла побач зь імі, заснаваўшы станцыю ў схаванай сярод лясоў вёсцы Баранавічы.

Зусім побач ў нейкіх 7 км знаходілася ў той час мястэчка Новая Мыш, якое так і засталося мястэчкам і з маўклівай пакорай пазірае за імклівым росквітам і пашырэньнем Баранавіч.

Сёньня 2 кілямэтры падзяляе горад ад Новай Мышы. Я разам з Алесем Моргунам праходзім гэты шлях пешку, пакінуўшы на канцавым прыпынку старэнькі аўтобус № 5.

Адчуваньня таго, што горад скончыўся аднак няма - за апошняе дзесяцігодзьдзе абапал дарогі пабудаваліся зграбныя хаткі з чырвонай дахоўкай.

Шлях прыводзіць нас да зарослых праваслаўных могілак. Клады месьцяцца на ўзвышшы - прыкладна 2-3 м над дарогай. Могілкі пагаспадарску агароджаны драўляным плоцікам, які цягнецца ўздоўж дарогі. Алесь падыходзіць да старой згабнай але рыпучай брамкі, адчыняе яе й пачынае ўздымацца па невялікай сцежцы наверх, да магіл. Я рухаюся за ім, абціраючы выпацканую руку ад іржы і сухога лускаціньня фарбы, якім мяне ўзнагародзіда бармка.

На гэтым ўзвышшы мабыць і былі заснаваныя клады - каля тузіна помнікаў канца ХІХ ст. туляцца засыпаныя апалым лісьцём, у парослых, даўно не высяканых кустах. За імі, пад высокімі дрэвамі, больш-меньш прыбраныя памяткі аб памерлых ад пачатку да сярэдзіны нашага стагодзьдзя. Далей дрэвы радзеюць, узвышша зьмяншаецца і недзе пасьля пахаваньня 60-х гадоў мы трапляем на вялікае поле шчыльна застаўленае амаль аднолькамымі мармуровымі плітамі.

Праваслаўныя могілкі адзелены ад Новай Мышы хуткаснай трасай Берасьце-Масква. Пад ёй, па некалішняй дарозе, зроблены невялікі пераход. Праходзячы паўз яго ня толькі слыхам, але й душой адчуваеш, як праносяцца над табой шматтонныя аўтацягнікі.

За пераходам трапляем амаль адразу на мост праз невялікую рэчку Мышанка, якая добра-такі забруджана ў гэтым месцы аўтамабільнымі покрыўкамі, ды разнастайнымі іржавымі штукамі. Уздоўж ракі цягнецца невялікі лясок.

18 ліпеня 1945 году лесе побач з Новай Мышшу быў забіты падпалкоўнік НКВД А.С. Шпакаў. За колькі дзён да гэтага ён быў пераведзены з Баранавіч ў Гомлю кіраўніком тамашняга МВД, але перад ад'ездам вырашыў прыняць удзел у аперацыі па зьнішчэньню антыбальшавіцкай партызанкі. Шпакаў пад выглядам кіраўніка невялікай групоўкі "лясных братоў" павінен быў сустрэцца з камандзірамі партызанскага атраду, што дзейнічаў у новамышскіх ваколіцах і дамовіцца пра аб'яднаньні. Войскі НКВД напалі крыху раней заплянаванага - яшчэ пад час перамоваў. Пасьля бою, па вэрсыі міліцыянтаў, усё кіраўніцтва "банды" было ці захоплена, ці зьнішчана. Аднак загінуў і Шпакаў разам са сваёй дывэрсыйнай групай ў 3 чалавекі. Падпалкоўнік быў забіты некалькімі стрэламі ў патыліцу. Да гэтага часу невядома ад міліцыянскай, ці партызанскай кулі ён памёр. У лесе кіраўніка Баранавіцкага НКВД Шпакава называлі "Красная Шапка" і хутчэй за ўсё на перамовах пазналі...

Мястэчка сустракае нас праваслаўным крыжом абвешаным ручнікамі. Мы рушым па асвальтаванай, ды шчыльна ўгноенай сёлетнімі каравякамі, вуліцы. Жыхароў амаль не відаць - нядзеля. Раз-пораз сустракаюцца "целепаты" нявызначанага ўзросту ў ватоўках. Уперыўшыся шкляныма вачыма ў дол, цягнуцца яны па толькі ім вядомым справам, ледзь не пасярэдзіне вуліцы. Не зьвяртаюць ніякай ўвагі на папераджальныя гукі аўто - ідуць хістаючыся, як хадзілі па гэтых самых вуліцах іх бацькі й дзяды. Адкінь некаторыя дэталі, такія, як ватоўка, асфальта, слупы - не здагадаешся ў якім стагодзьдзі апынуўся.

Вёска Мыш адзначылася ў летапісах з 1-й паловы 15 ст. У 1563 годзе жмудзінскі стараста Ян Хадкевіч атрымаў сяло ў падарунак ад Жыгімонта ІІ Аўгуста за вайсковую службу. Надалей Хадкевіч і ўсе яго нашчадкі назваліся графамі на Мышы. У 1566 годзе Мыш згадваецца ўжо як мястэчка. Паспрыяла гэтаму распачатае Хадкевічамі будаўніцтва замку. Умацаваньне месьцілася побач з мястэчкам, на высокім беразе р.Мышанка, ды ўздымалася над далінаю больш, чым на 20м. З трох бакоў замак абвіваў роў шырынёй да 20 м. І глыбінёй 7-8 м. Валы уздымаліся да 4м. З чацьвёртага боку ірва ня было - стромкія схілы выходзілі да р. Мышанкі.

У 17 ст. у мястэчку існавала школа, касьцёл, побач месьціўся кляштар езуітаў, дзякуючы якім і працавала мабыць школа. У другой палове 17 ст. Мышшу завалодалі Сяняўскія, а пасьля Юдзіцкія. Лёс адмерыў замку прыкладна 100 год. Пад час трынаццацігадовай вайны, летам 1655г згодна з Г. Сагановічам, (М. Ткачоў сьцьвярджае, што на год раней) адзін з атрадаў войска Трубяцкога, што рухаліся па Палесьсю пасьля захопу Клецка і Цімкавічаў быў заатакаваны тысячай вершнікаў высланых з Мышы наваградскім ваяводай Пятром Важэвічам.

Аднак пад час бойкі, да маскалёў падышла дапамога й вершнікі з Мышы мусілі адысьці. Разлаваны Трубяцкі паслаў лепшыя сілы ў пагоню. Але за суткі да падыходу маскоўскага войска Вяжэвіч кінуўшы Мыш накіраваўся да Слоніма. Мясцовы гарнізон ня вытрымаў аблогі. Замак быў захоплены і панішчаны, мястэчка спалена: "В городе Мыши литовских людей всех побили, которых зостали, и языков взяли многих людей. И городок Мышь выжгли и со всем разорили без остатку".

Жыцьцё на тым месцы не аднаўлялася да 30-х гадоў ХХ ст. За палякамі пачалі побач с замчышчам будавацца людзі, а вёску нараклі Старая Мыш. Зараз тамака ня больш за 10 двароў.

У цяперашніх даведніках і энцыкляпедыях тая Мыш называецца то Новай, то Старой. Ніхто да гэтага часу дакладна ня ведае, калі ж Мыш стала Новай.

Новая Мыш была адноўлена хутчэй за ўсё на сёняшнім месцы, побач з кляштаром езуітаў па заканчэньню трынаццацігадовай вайны. Тады ж тамака быў заснаваны езуіцкі калегіюм. У 18 ст. Новая Мыш некалькі разоў мяняе сваіх гаспадароў - імі становяцца Масальскія, пасьля Несялоўскія. Пры Масальскіх пачынае працаваць шкляная гута, маецца 100 двароў, касьцёл, царква, шпіталь, школа, млын, карчма.

Мы падыходзім да карчмы, ці гасьціннага двара, як яе яшчэ клічуць. Алесь Моргун фатаграфуе мяне на фоне рэштак двухпавярховага будынка, якія толькі некалькі год таму закансэрвавалі - зрабілі дах, ды ўмацавалі сьцены. Я заглядаю ў сярэдзіну. Ад другога паверху засталіся толькі сьцены й некалькі бэлек. Прайсьціся па былой карчме таксама амаль немагчыма - замест падлогі некалькі ўскрыжаваных бэлек, пад нізам якіх падвал. Застаецца толькі ўяўляць, як піла тутака й харчавалася заезджая й мясцовая шляхта, ды як рыхтавалася ў падвале ў бочках хмяльное піва й віно. КААП-крама насупраць карчмы зачынена, таму папіць піва нават на парозе таго месца, дзе піва пілі стагодзямі не давялося.

Пры нармальных ўмовах, гэты пастаялы двор можна было б зараз аднавіць, зрабіць невялічкі гатэль пад сярэднявечча. Побач берасьцейска-маскоўская траса, пры добрай рэкляме й нармальных паслугах можна было б зарабляць неблагія грошы. Але гэта ў будучым, зараз мы маем, што маем - толькі цягляныя сьцены.

Мураванаму млыну ХІХ ст. "пашчасьціла" больш, яшчэ год таму ён знаходзіўся ў такім самым стане, як і карчма. Падыходзім да яго цяпер і не даем веры вачам - замест помніка архэтэктуры месьціцца трохпавярховы катэдж. Нехта атынкаваў, паставіў дах на рэшткі млына й мабыць ўжо хутка будзе там спраўляць улазіны. Можа гэта й лепшы лёс, чым быць разабранымна цэглу, але...

Побач з рэшткамі карчмы месьціцца касьцёл Пераўтварэньня Панскага, збудаваны замест драўлянага ў 1825 годзе Сапегамі. Ля самага касьцёлу за савецкім часам пабудавалі воданапорную вежу. Трапіць у нутар касьцёлу не выпадае - ранішняя імша даўно скончана, а да вячэрняй чакаць яшчэ доўга.

Маючы з вуліцы выгляд простага вясковага касьцёлу, ён хавае ў сабе шматлікія багацьці і прыгажосьці - драўляныя скульптуры, маляваныя абразы, 3 разьбяных двуярусных алтара, амвоны. Усё гэта перахоўваюцца тут з іншых беларускіх храмаў зьнішчаных, спаленых, зруйнаваных. Знаўцы кажуць, што навамыскі касьцёл падобны да віленскіх але захоўвае ў сабе ўсю стылёвую разнастайнасьць беларускіх сьвятыняў. Напрыклад, пасярэдзіне галоўнага алтара ў вялікай глыбокай раме (што часта сустракаецца ў вуніяцкіх бажніцах), месьціцца абраз 17 ст. "Сьвятыя Ганна і Марыя, ды дзіцятка Езус". Алтары, амвоны й арган перанесены сюды ў 1905 годзе з касьцёлу Бэнэдыктаў у Нясьвіжы.

Некалькі год таму, пад час рэстаўрацыі абраза ХІХ ст. Маці Божай Беззаганнага Пачацьця, пад фарбай знайшлі ці не адзіную копію абраза Маці Божай Бялыніцкай намаляваюную на дошках. Славуты абраз Маці Божай Бялынецкай месьціўся ў кармелітаў у Бялынічах на Магілёшчыне. Пад час трынаццацігадовай вайны ён дзяля захаваньня быў адпраўлены ў Кракаў. Але каля Ляхавіч коні на якіх ехалі манахі былі спынены дзівоснай моцай і таму камендант Ляхавіцкага замку Станіслаў Міхал Юдыцкі (гаспадар Мышы) пакінуў цудадзейны абраз у замку.

Праз нейкі час Ляхавіцкі замак быў абкаладзены войскамі Хаванскага. Сьвятары й жыхары Ляхавічаў перад абразом крыжом лежачы дні і ночы малілі аб дапамозе.

Ляхавічы маскалі не ўзялі, а неўзабаве атрымалі пад Палонкаю першую вялікую паразу, пасьля якой ход вайны зьмяніўся ў лепшы бок для Вялікага Княства Літоўскага. Як у той час Маці Божая Чэнстахоўская зьяўлялася ратаўніцай Польшчы ад швэдаў, так Маці Божую Бялыніцкую ў ХVII-XIX ст. сучасьнікі называлі вызваліцельніцай Вялікага Княства Літоўскага.

Абраз Маці Божай Бялыніцкай пасьля той вайны вярнулі ў Бялынічы. Пасьля Савецкая ўлада зьмясьціла абраз ў Магілёўскі абласны музэй, адкуль ён пад час ІІ Сусьветнай Вайны зьнік разам з крыжом Ефрасіньні Полацакай і іншымі нашымі сьвятынямі.

Аднак пад час аблогі Ляхавіч была намалявана копія цудадзенага абраза, якая пасьля месьцілася ў храме ў Тарэйках каля Нясьвіжу, далейшы лёс яе невядомы. Знойдзены ў Новай Мышы абраз мабыць і зьяўляецца той копіяй. Зьяўленьне яго зараз добры знак для нашай зямлі.

Побач з касьцёлам пабудавалася мясцовае адзяленьне "Карытас" - міжнародная каталіцкая дабрачынная арганізацыя. Каля некалькіх шыкоўных замежных бусаў шлёпаюць у сваёй прыроднай задумленнасьці качкі.

Праз дарогу, на супраць касьцёла, побач з сэльсаветам, пад старымі грубымі ліпамі знаходзіцца драўляная Прэабражэнская (Пераўтварэньня Панскага) царква, пабудаваная ў 1859 годзе. Туды таксама трапіць не пашчасьціла - была замкнёная.

За касьцёлам падыходзім да помніка Яну Чачоту, які нарадзіўся і вырас у гэтых ваколіцах, назаўсёды ўвекавечыўшы Баранавіцкі край у сваіх творах. На пастаменце з белай цэглы пастаўлены бюст Чачота, выкананы беларускім мастаком Шатэрнікам, па замове адзела культуры Баранавіцкага райвыканкаму. Дзякуючы намаганьням мясцовых гісторыкаў, краязнаўцаў і беларускіх патрыётаў Міхасю Бернату й Васілю Дубейцы, ён быў урачыста ўсталяваны 4 ліпеня 1996 года.

Гісторыкі сьвярджаюць, што ў 1728 годзе у Новай Мышы быў пабудаваны драўляны палац роду Несялоўскіх. Мелася там 15 пакояў, 5 гардэробаў, сьцены былі размаляваныя, шмат мелася рэзьбярскіх упрыгожваньняў. Аднак пад час І-й Сусьветнай вайны палац быў зьнішчаны.

Алесь вядзе мяне на каталіцкія могілкі, што месьцяцца у цэнтры мястэчка. Каля ўвахода драўляная заімшэлая каплічка. Шмат мармуровых помнікаў, на якіх праз 30-40 год ужо нічоня не прачытаць - усе надпісы вынішчаюцца дажджом і ветрам. Затое гранітныя пліты захаваліся вельмі добра - надпісы выбітыя болей за 100 год таму чытаюцца вельмі лёгка. Сустракаюцца й цікавыя формы, накшталт антычных калёнаў. Алесь распавядае, што ў Польшчы маюцца арганізацыі, якія захоўваюць магільную спадчыну - рэстаўруюць пліты й крыжы, ставяць копіі замест папсаваных арыгіналаў, даглядаюць. Некалькі семьяў на навамышскіх могілках хаваюць сваіх зьмерлых побач яшчэ з канца мінулага стагодзьдзя, адгароджваючы мейсца для будычых пакаленьняў - прадзеды ляжаць разам з унукамі. Мы заўважаем два 2-х мэтровых абеліска з чырвонай цэглы. Адзін зь іх стаіць на магіле нейкай Эміліі Маціеўскай з роду Хлапіцкіх, што памёрла ў 1878 годзе. Другі нас зацікавіў больш. Гэта помнік наваградскаму судзі Юзэфу Цітовічу, які жыў 78 год і памёр 26 лютага 1849 году. Яшчэ да пастаньня Каліноўскага.

У час працы гэтага судзі, вядомы беларускі філёзаф Флярыян Бохвіц уваходзіў у Наваградскую асацыяцыю адвакатаў. Магчыма, што сустракліся на судовых паседжаньнях судзьдзя Цітовіч і адвакат Бохвіц. Ды й жыў Флярыян побач, у в. Флярьянава, якая цяпер уваходзіць у склад Ляхавіцкага раёну ў нейкіх 30 км адсюль.

Прайшло 150 год, а ці знойдуцца пасьля столькіх віхур, што прайлі праз нашу краіну, дакуманты якія б дазволілі прыбраць гэта "магчыма", якія б дазволілі сьвердзіць?

Як і кожнае мястэчка Новая Мыш мела сваіх жыдоў. Як напамін аб іх засталіся 2 аднапавярховых будынкі. Былыя сінагогі - мужчынская і жаночая. Нейкі мэтар з паловай аддзяляе іх. У жаночай цяпер ці то склад ці то нейкі адміністрацыйны корпус, у мужчынскай - клюб сельсавету. Я углядаюся ў пахіленую побач дошку з надпісам: "Кино-сегодня". Стужкі ня возяць сюду ужо некалькі год. "Кіна ня будзе, сёньня ў нашым клюбе будуць танцы!"

Вяртаемся назад па такіх самых спусьцелых вуліцах старажытнага мястэчка. Мястэчка, якое б у Польшчы мела б цэлы комплекс разнастайных паслуг, невялічкі супермаркет, музэй, стыляваныя пад старажытнасьць будынкі, нарэшце кветкі замест бульбы ля хат.

Вяртаемся назад з мястэчка, якое магло стаць сёнешнімі Баранавічамі, але якое назаўжды застанецца Новай Мышшу.

Равяка Руслан

Новая Мыш. : Адметнасці | фота выбраных помнікаў

Новая Мыш.  Касцёл Перамянення Пана Касцёл Перамянення Пана

Касцёл Перамянення Пана ў Новай Мышы

Новая Мыш.  Царква Праабражэння Гасподняга Царква Праабражэння Гасподняга

Праабражэнская царква ў Новай Мышы

Новая Мыш.  У мястэчку У мястэчку

Карчма. На другім пляну - касьцёл.

Новая Мыш.   Карчма Карчма

Будынак былой карчмы ў Новай Мышы. Стан як і 10 гадоў таму

Новая Мыш.  Сінагога Сінагога

Сінагога ў Новай Мышы

Новая Мыш.  Могілкі габрэйскія Могілкі габрэйскія

Верагодна, адзіная мацева, якая захавалася на габрэйскіх могілках у Новай Мышы

Каментарыі

Bardzo prosze o pomoc, jaki jest e mail do parafii Przemienienia Panskiego w Nowej Myszy? Bede wdzieczna za otrzymana pomoc....
Dzień dobry, poszukuję jakichkolwiek informacji o rodzinie Żukowskich z m. Siewruki. Proszę o pomoc....
Witam.Poszukuje swojej rodziny zamieszkałej w Baronowiczach o nazwisku Wysoccy.Moja babcia nazywała sie Maria Wysocka z tego co pamiętam miała siostry Irenę,Jadwigę i Annę Wysockiego bracia nazywali się Antoni i Bonifacy.Była również ich bratanica Leokadia Wysocka.Pamiętam Jeszcze ze ojciec mojej babci nazywał się Jerzy Wysocki...
Witam
Chcąc uzupełnić wiadomości o rodzinie zwracam się z uprzejmą prośbą o pomoc w poszukiwaniach informacji o księdzu Józefe Madalińskim, który, jak napisano na stronie Kościoła Przemienienia Pańskiego był w latach 1926-1930 proboszczem w Diecezji Pińskiej. Będę wdzięczna za wszelkie informacje...
Dzien Dobry.Jako wnuk Malwiny Holowczyk zd.Oklotowicz zam.do 1947r ww Nowej Myszy prosze o kontakt ewentualnej rodziny zamieszkalej w Nowej Myszy.Rodzice wspominali nazwiska:LEGUN,OKOLOTOWICZ,TARASIEWICZ.Babcia HELENA WENCEL zd.KUBICKA pochowana jest w NOWEJ MYSZY.Prosze o kontakt mailowy: jan-wen@wp.pl...