Касцёл Святой Тройцы і кляштар аўгустынаў | Брэст

У пачатку 15 ст. горад пачаў актыўна займаць тэрыторыю Замухавечча, акольнага горада. Паміж рэкамі Мухавец і Угрынка быў узведзены драўляны кляштар з Троіцкім касцёлам, якія належалі першым у Бярэсці каталіцкім манахам - аўгусцінцам. Фундуш на будаўніцтва даў вялікі князь Вітаўт. Існуюць два погляды на час будаўніцтва: 1380 г. ці пазней і 1411 г. Касцёл даў назву новай гарадской вуліцы — Прыорскай (ад лац. prior — першы). Касцёл быў спалены ў вайну Рэчы Паспалітай з Маскоўшчынай 1654 — 1667 гг. У 1672 г. на новым месцы — на паўночным баку гандлёвай плошчы Берасця быў пабудаваны новы касцёл з кляштарам аўгусцінцаў. Першапачаткова касцёл быў размешчаны ў жылым будынку, які саступіў для аўгусцінцаў канонік брэсцкі Аляксандр Звеж. Тарцовая сцяна жылога дома выходзіла на плошчу. З гэтага пачалося будаўніцтва касцёла.

Касцёл уяўляў сабой аднанававую безапсідную прамавугольную пабудову з параметрамі 1:1,68, фасадная частка падкрэслівалася моцнай двух'яруснай вежай-званіцай (10,08 x 7,20 м), якая завяршалася трох'ярусным пірамідальным дахам, вельмі характэрным для пабудоў аўгусцінскага закону (вышыня вежы разам з дахам 31,7 м). Пакрыты касцёл быў дахоўкай. Шэсць вузкіх аконных праёмаў асвятлялі касцёл з усходняга боку. Уваходаў тры: цэнтральны з гандлёвай плошчы, другі з боку кляштара і трэці з боку вуліцы Кавальскай. Шчыт касцёла дэкараваны валютамі і фіяламі. Фасад вежы дэкараваны пілястрамі, карнізам, ліштвамі і парталам. Касцёл і кляштар атынкаваны. Інтэр'ер касцёла быў аздоблены вялікім алтаром, у якім на фрэсцы абразы Найсв. Тройцы, Маці Божай і Езуса Хрыста. Акрамя гэтага, існавалі яшчэ чатыры алтары. Унутраная прастора храма падзялялася харальным кансольным балконам, на які ўваход быў непасрэдна з кляштара. Арган чатырохгалосны, узвышаўся над уваходам з плошчы. Скляпенне столі драўлянае, падлога дашчаная.

Двухпавярховы будынак кляштара быў прыбудаваны ў цэнтральнай частцы заходняга боку касцёла і складаўся часткова з былых жыллёвых пабудоў рынку. Першы паверх кляштара функцыянальна прыстасаваны для забеспячэння літургічных і пастарскіх спраў, на гэтым паверсе — трапезная, кухня, бібліятэка. Доўгі калідор звязваў гаспадарчыя памяшканні і гаспадарчы двор з гандлёвымі лаўкамі і плошчай. Прыбудаваныя ў «створы» з лініяй касцёла лаўкі працягвалі мураваную агароджу касцёла і стваралі паміж лаўкамі і заходняй часткай касцёльнай сцяны ўнутраны дворык, у які можна было трапіць і непасрэдна з гаспадарчага двара кляштара. Першы паверх кляштара быў перакрыты скляпеннямі паўцыліндрычнай формы. Другі паверх займалі жылыя памяшканні для манахаў з драўлянай столлю.

Планіроўка кляштарнага комплексу ўяўляла сабой агароджаную мураванай сцяной трапецападобную ў плане пляцоўку. Паўднёвы бок участка запоўнены кляштарна-касцёльнымі забудовамі. З усходняга боку ўчастка 4-пакаевая плебанія, за якой уздоўж сцяны агароджы ўбудаваны гаспадарчыя памяшканні. На працягу лініі асноўнага калідора кляштара, у паўночнай сцяны, — мураваная прыбіральня. Асноўную тэрыторыю заходняй пляцоўкі ўчастка кляштара займаў невялічкі сад рэгулярнай планіроўкі 66,5x43 м. Агарод займаў сярэдзіну ўчастка і меў памеры — 26x38 метраў.

У 1856 — 79 гг. касцёл быў перабудаваны пад Мікалаеўскую гарнізонную царкву (арх. Д. Грыса). У 1919 г. перароблены пад гарнізонны касцёл св. Казіміра (паводле іншых звестак, св. Тройцы) паводле праекта архітэктара Лісецкага, у 1928 г. перабудаваны намаганнямі ксяндза А. Мацяйкевіча. Храм цалкам страціў папярэдні праваслаўны характар і «апрануўся» ў фасад, што нагадваў выгляд страчанага касцёла аўгусцінцаў — ступеньчатая 3-нававая аб'ёмная кампазіцыя з сігнатуркай над 2-схільным дахам, плоскасны фасад з фігурным ярусным шчытом. Касцёл зруйнаваны ў гады Другой сусветнай вайны, да якой з 1939 г. выкарыстоўваўся як гарнізонны клуб Чырвонай арміі. У 1972 г. будынак закансерваваны і ўключаны ў мемарыяльны комплекс. У 1994 г. перададзены праваслаўным вернікам, знаходзіцца ў стане рэстаўрацыі (храму вяртаюць выгляд праваслаўнай царквы на стан 1879 г.).

Літ.:
І.Б. Лаўроўская
Памяць. Брэст. т. І.
Мінск. Белта. 1998
Матэрыял апублікаваны з ласкавай згоды спадарыні Ірыны Лаўроўскай