Mołodeczno - zabytki | zdjęcia

Historia Mołodeczny

Miasto na Białorusi, stolica rejonu mołodeczańskiego w obwodzie mińskim, nad rzeką Uszą, leży 72 km od Mińska. W II Rzeczypospolitej siedziba powiatu w województwie wileńskim. Przemysł spożywczy, fabryki: obrabiarek, sztucznych karakułów, obuwia, mebli i instrumentów muzycznych; węzeł kolejowy.

XVI-XVIII wiek

W 1567 roku w Mołodecznie odbyły się wstępne rozmowy przedstawicieli Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczpospolitej Polskiej, dotyczące warunków późniejszej unii lubelskiej (1569).

Według dokumentów w roku 1617 właścicielem Mołodeczna był kanclerz wielki litewski Lew Sapieha, który 20 sierpnia 1621 roku sprzedał dobra Stanisławowi Szemiottowi, podkomorzemu żmudzkiemu. Testamentem Stanisław Szemiott podzielił dobra mołodeczańskie między swoich usynowionych bratanków, synów Wacława Szemiotta, z zastrzeżeniem, że spadek ma pozostać w ich rękach pod groźbą utraty dóbr na rzecz rodu Paców. Wacław Szemiott według testamentu otrzymał dożywotnie użytkowanie z zakazem sprzedaży ziemi. Mimo zakazu 16 stycznia 1628 roku Wacław sprzedał dobra mołodeczańskie wojewodzie smoleńskiemu Aleksandrowi Korwinowi Gosiewskiemu za sumę 87 825 złotych polskich, co wywołało długoletni proces sądowy: 18 listopada 1652 roku potomkowie Stanisława Szemiotta wnieśli pozew przeciwko Gosiewskim o niesłuszne nabycie dóbr mołodeczańskich. Proces zakończył się podziałem dóbr mołodeczańskich między Gosiewskich, którzy nabyli część od Wacława Szemiotta, a Paców, którym ziemie przypadły zgodnie z zapisem w testamencie Stanisława Szemiotta.

Zgodnie z dokumentacją z 1623 roku Mołodeczno miało siedem ulic: Wielką Zamkową, Małą Zamkową, Mińską, Sadową, Rynkową, Lebiedziewską, Ciukomską. W 1651 roku pojawiła się nowa ulica – Chożowska. W centrum miasteczka był rynek.

W 1708 roku, w okresie wojny północnej (1700-1721), Mołodeczno zajęły wojska szwedzkie. 18 września 1711 roku biskup Bogusław Korwin Gosiewski sprzedał swoje dobra mołodeczańskie Ogińskim. W 1722 roku odziedziczył je Michał Kazimierz Kociełł, podskarbi litewski. W 1736 roku jego syn, Kazimierz, starosta markowski, sporządził testament, według którego dziedziczką miała zostać jego córka, Rozalia, żona Michała Kazimierza Ogińskiego, starosty babinowickiego. 13 maja 1738 roku Rozalia i Kazimierz Ogińscy zapisali swoje dobra mołodeczańskie Tadeuszowi Ogińskiemu, kasztelanowi trockiemu i pisarzowi litewskiemu. 14 czerwca 1740 roku kasztelan połocki Pac, właściciel połowy Mołodeczna, odstąpił swoją część Marcyanowi Michałowi Ogińskiemu, wojewodzie witebskiemu i ojcu wyżej wspomnianego Tadeusza.

14 listopada 1740 roku król August III Wettyn nadał Tadeuszowi Ogińskiemu przywilej organizowania dwóch targów tygodniowo – w piątek i niedzielę – oraz dwóch jarmarków rocznie – 22 (9) maja na świętego Mikołaja i 14 (1) października na Pokrowę.

19 stycznia 1744 roku Marcyan Michał Ogiński przekazał swoje dobra mołodeczańskie Rafałowi Alojzemu Oskierce i jego żonie Teresie z Ogińskich, którzy rok później ustąpili je Tadeuszowi Ogińskiemu. Dzięki fundacji Tadeusza Ogińskiego w mieście zbudowano kościół parafialny, oddany w roku 1762 ojcom trynitarzom.

3 grudnia 1747 roku biskup wileński Michał Jan Zienkowicz pozwolił na wystawienie w Mołodecznie szkoły żydowskiej i nadał miastu prawo do chowania zmarłych.

W 1783 roku, po śmierci Tadeusza Ogińskiego, właścicielem Mołodeczna został jego syn, Franciszek Ksawery. W 1811 roku dzięki staraniom Franciszka Ogińskiego do Mołodeczna przeniesiono z Bobrujska gimnazjum, zamienione w 1863 roku w seminarium nauczycieli wiejskich wyznania prawosławnego. Gimnazjum mołodeczańskie ukończyli m.in. Aleksander Tyszyński, krytyk i profesor Szkoły Głównej Warszawskiej, oraz Antoni Muchliński, orientalista, profesor i dziekan Uniwersytetu Petersburskiego.

Pod zaborami

W wyniki drugiego rozbioru Polski w roku 1793, Mołodeczno weszło w skład Imperium Rosyjskiego (powiat wilejski).

W 1812 roku przez Mołodeczno przemaszerowały wojska napoleońskie, wracając spod Moskwy. Cesarz Francuzów zatrzymał się w pałacu Ogińskich, przenocował tu i porzucił resztki Wielkiej Armii pod wodzą marszałka Claude’a Victora-Perrina, które zostały rozbite 4 grudnia 1812 roku.

W 1819 roku sukcesję po Franciszku Ogińskim przejął jego potomek, Michał Kleofas (1765-1833), podskarbi litewski i senator Imperium Rosyjskiego oraz kompozytor a obecnie patron kolegium muzycznego w Mołodecznie. W 2001 roku w mieście postawiono na jego cześć pomnik autorstwa F. Januszkiewicza.

W 1830 roku, od wybuchu powstania listopadowego, mieszkańcy Mołodeczna włączyli się do czynnych walk o niepodległość. W 1831 roku na ziemi mołodeczańskiej walczył oddział powstańców pod dowództwem I. Gicewicza i A. Wołodkowicza. Większą część oddziału stanowili uczniowie miejscowego gimnazjum. Wsparcia finansowego powstańcom udzielił rektor gimnazjum Dulski. Po upadku powstania ród Ogińskich popadł w długi. Dobra mołodeczańskie zostały podzielone na wiele części między Janem Konstantym Tyszkiewiczem, Adamem Łopacińskim, a następnie jego sukcesorką – Aliną Niezabytowską, Modzelewskimi, Raczkowskimi, Burzymowskimi, Berkmanami.

W okresie powstania styczniowego (1863-1864) do szeregu powstańców zgłosili się studenci seminarium nauczycieli wiejskich.

W latach 1871-1874 powstała droga żelazna Libawo-Romieńska. W Mołodecznie zbudowano stację kolejową, której pracownicy trzydzieści lat później zaangażowali się w rewolucję 1905 roku. Podczas październikowego ogólnorosyjskiego strajku robotnicy ogłosili przestój w pracy i zorganizowali manifestację mieszkańców Mołodeczna w Rynku. Stacja kolejowa była również centrum działalności miejscowej komórki Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji, która współpracowała z analogicznymi organizacjami w Smorgoni, Radoszkowiczach i Wilejce, szerząc propagandę rewolucyjną wśród robotników.

I wojna światowa i II RP

W 1916 roku w miejscowej piekarni garnizonu mołodeczańskiego zaczęła działalność bolszewicka komórka partyjna. Przywidując, że w razie wybuchu rewolucji bolszewickiej i obalenia Rządu Tymczasowego w Rosji rej będą wodzić wojskowi, spiskowcy szerzyli propagandę wśród żołnierzy 170 Mołodeczańskiego Pułku Piechoty, stacjonującego w rejonie Mołodeczna. W listopadzie 1917 roku na zjeździe RSDPR przyjęto rezolucję: cała władza w ręce Rad. Zjazd kolejarzy tydzień później poparł postanowienie bolszewików.

Władza Rad utrzymała się do 18 lutego 1918 roku, ponieważ Mołodeczno zajęły wojska cesarza Wilhelma II. Na wieść, że w Niemczech wybuchła rewolucja listopadowa, okupanci opuścili miasto, a władzę ponownie zagarnęli bolszewicy.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości 11 listopada 1918 roku oraz zawarciu pokoju w Rydze w roku 1921 po wojnie polsko-bolszewickiej, Mołodeczno znalazło się w granicach II Rzeczpospolitej, w województwie wileńskim, jako siedziba wiejskiej gminy Mołodeczno. Od września 1922 do września 1939 roku miasto było garnizonem 86 Pułku Piechoty. W kampanii wrześniowej 1939 roku pułk walczył w składzie 19 Dywizji Piechoty.

II wojna światowa i okres radziecki

17 września 1939 roku Mołodeczno zostało włączone w skład Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej . W roku 1940 miasto zostało centrum rejonu w ramach obwodu wilejskiego.

Miasto zostało wyzwolone 5 lipca 1944 roku przez wojska Trzeciego Frontu Białoruskiego pod dowództwem generała Iwana Czerniachowskiego.

W 1944 roku Mołodeczno stało się centrum obwodu mołodeczańskiego. Od roku 1960 należy do obwodu mińskiego.

Wikipedia, wolna encyklopedia
(A.O.)