Выбраныя здымкі
Царква-крэпасць у Мураванцы (маламажэйкаўская) Фота © Ю.Цараков |
Царква на малюнку Васіля Гразнова, 1874 Фота © www.epaveldas.lt |
Фрагмент скляпеньняў Фота © К. Шастоўскі |
Царква пабудавана ў 1524 г. з цэглы. За час свайго існавання «Мураванка» неаднойчы цярпела розныя выпрабаванні. Так, у 1656 г., пад час маскоўскай навалы, яна была моцна пашкоджана, і аднавілі яе толькі праз некалькі гадоў. У 1706 г. храм трапіў пад гарматны абстрэл войска Карла XII і ў пашкоджаным стане спустошаны стаяў да пачатку 19 ст. Пасля гэтых падзей храм запуставаў.
Аднавілі яго толькі ў 1822 г. Рамонт 1871—1872 гг. змяніў першапачатковае аблічча будынка. Да галоўнага фасада прыбудаваны нізкі прытвор з дэкаратыўнымі вежачкамі ад фронту, на адзін ярус узнята заходняя пара вежаў, ва ўсходніх разабраны вінтавыя лесвіцы, паніжаны дах, нанава выкладзены вонкавыя карнізы сцен, павялічаны аконныя праёмы, закладзена частка байніц, атынкаваны шчыт галоўнага фасада, ніжнія і верхнія часткі бакавых сцен і апсіды. Да пачатку 19 ст. над уваходам былі апускныя дзверы-герсы (адзіны ўваход у заходняй сцяне раней зачыняўся жалезнымі дзвярыма і меў абарончую рашотку-герсу, што спускалася зверху на ланцугах праз спецыяльны праём). У 1920-я гг. царква была перароблена на касцёл. Адкрыта ў 1988—90 гг. Прастольнае свята 21 верасня.
Царква – помнік абарончага дойлідства сімбіёзнага гатычна-рэнесанснага стылю. Складаецца з высокага прамавугольнага, амаль квадратнага ў плане аб'ёму малітоўнай залы (15х13,5 м), накрытага стромкім чарапічным дахам, шырокай, але больш нізкай паўкруглай апсіды, якая выступае з усходняга боку храма і накрыта канічным дахам. Галоўны фасад расчлянёны 3 вялікімі лучковымі нішамі з акном-ружай у цэнтры, завершаны высокім фігурным франтонам, крапаваным у 3 ярусы рэнесанснай аркатурай, пад прафіляваным карнізам фасада — 2 рады байніц.
Сцены выкладзены ў тэхніцы гатычнай муроўкі (чаргаванне руба і старчака) з брусковай цэглы з бароздкамі. Храм-цытадэль узняты на магутны высокі (2,4 м) падмурак з неапрацаваных камянёў на вапнава-пясчаным растворы. Высокі 2-схільны дах у якасці дахавага матэрыялу меў плоскую чарапіцу чырвонага колеру з адным закругленым бокам. Магутны будынак фланкіраваны па вуглах абарончымі цыліндрычнымі шатровымі вежамі, у якіх былі зроблены байніцы. Каларыстычны эфект архітэктуры храма дасягаецца выразным спалучэннем чырвоных цагляных сцен з атынкаванымі нішамі (характэрны прыём беларускай готыкі), прафіляванымі ліштвамі арачных аконных праёмаў і байніц. Маляўнічасці архітэктуры будынка садзейнічала выкарыстанне дэкаратыўнага паяска шахматнага арнаментальнага малюнка, спараных аркатурных ніш, прафіляванага карніза.
Маламажэйкаўская царква у параўнанні з Сынковіцкай — як бы яшчэ адзін крок да готыкі. I асабліва выразна гэта праявілася ва ўнутранай канструкцыі. Малітоўная зала храма чатырма 8-граннымі слупамі з прафіляванымі базамі і капітэлямі падзелена на 3 аднолькавай вышыні нефы, добра асветлена высокаўзнятымі арачнымі са стромкімі адхіламі аконнымі праёмамі ў паўцыркульных нішах. Увесь будынак перакрыты з дапамогай вельмі складаных зорчатых скляпенняў з рэзка прафіляванымі нервюрамі, якія ў некаторых месцах пераходзяць у крышталёвыя скляпенні, дзе нервюрны касцяк зліваецца з распалубкамі перакрыццяў. Нервюры густымі пучкамі сыходзяцца да цэнтральных слупоў, абапіраючыся з другога боку на кранштэйны сцен, утвараючы ромбы і трохкутнікі. Уся сістэма скляпенняў тут больш развітая і сведчыць пра ўдасканаленне прыёмаў гатычнага будаўніцтва і шырокае разуменне багатых дэкаратыўных магчымасцей гатычных канструкцый.
Больш нізкая за залу паўкруглая апсіда раскрываецца шырокім фігурным прасветам з нязначнай стральчатай выцягнутасцю. Над уваходам хоры, якія апіраюцца на 2 заходнія слупы. У паддашшы над скляпеннямі праходзіла баявая галерэя. У цэнтры залы пад падлогай скляпеністыя сутарэнні, у якіх у старажытнасці захоўвалі зброю, боепрыпасы, царкоўныя каштоўнасці. У адрозненне ад аднатыпных храмаў гэтага часу інтэр'ер царквы быў пазбаўлены фрэскавай размалёўкі і быў пакрыты таніраванай тынкоўкай.
Аднавілі яго толькі ў 1822 г. Рамонт 1871—1872 гг. змяніў першапачатковае аблічча будынка. Да галоўнага фасада прыбудаваны нізкі прытвор з дэкаратыўнымі вежачкамі ад фронту, на адзін ярус узнята заходняя пара вежаў, ва ўсходніх разабраны вінтавыя лесвіцы, паніжаны дах, нанава выкладзены вонкавыя карнізы сцен, павялічаны аконныя праёмы, закладзена частка байніц, атынкаваны шчыт галоўнага фасада, ніжнія і верхнія часткі бакавых сцен і апсіды. Да пачатку 19 ст. над уваходам былі апускныя дзверы-герсы (адзіны ўваход у заходняй сцяне раней зачыняўся жалезнымі дзвярыма і меў абарончую рашотку-герсу, што спускалася зверху на ланцугах праз спецыяльны праём). У 1920-я гг. царква была перароблена на касцёл. Адкрыта ў 1988—90 гг. Прастольнае свята 21 верасня.
Царква – помнік абарончага дойлідства сімбіёзнага гатычна-рэнесанснага стылю. Складаецца з высокага прамавугольнага, амаль квадратнага ў плане аб'ёму малітоўнай залы (15х13,5 м), накрытага стромкім чарапічным дахам, шырокай, але больш нізкай паўкруглай апсіды, якая выступае з усходняга боку храма і накрыта канічным дахам. Галоўны фасад расчлянёны 3 вялікімі лучковымі нішамі з акном-ружай у цэнтры, завершаны высокім фігурным франтонам, крапаваным у 3 ярусы рэнесанснай аркатурай, пад прафіляваным карнізам фасада — 2 рады байніц.
Сцены выкладзены ў тэхніцы гатычнай муроўкі (чаргаванне руба і старчака) з брусковай цэглы з бароздкамі. Храм-цытадэль узняты на магутны высокі (2,4 м) падмурак з неапрацаваных камянёў на вапнава-пясчаным растворы. Высокі 2-схільны дах у якасці дахавага матэрыялу меў плоскую чарапіцу чырвонага колеру з адным закругленым бокам. Магутны будынак фланкіраваны па вуглах абарончымі цыліндрычнымі шатровымі вежамі, у якіх былі зроблены байніцы. Каларыстычны эфект архітэктуры храма дасягаецца выразным спалучэннем чырвоных цагляных сцен з атынкаванымі нішамі (характэрны прыём беларускай готыкі), прафіляванымі ліштвамі арачных аконных праёмаў і байніц. Маляўнічасці архітэктуры будынка садзейнічала выкарыстанне дэкаратыўнага паяска шахматнага арнаментальнага малюнка, спараных аркатурных ніш, прафіляванага карніза.
Маламажэйкаўская царква у параўнанні з Сынковіцкай — як бы яшчэ адзін крок да готыкі. I асабліва выразна гэта праявілася ва ўнутранай канструкцыі. Малітоўная зала храма чатырма 8-граннымі слупамі з прафіляванымі базамі і капітэлямі падзелена на 3 аднолькавай вышыні нефы, добра асветлена высокаўзнятымі арачнымі са стромкімі адхіламі аконнымі праёмамі ў паўцыркульных нішах. Увесь будынак перакрыты з дапамогай вельмі складаных зорчатых скляпенняў з рэзка прафіляванымі нервюрамі, якія ў некаторых месцах пераходзяць у крышталёвыя скляпенні, дзе нервюрны касцяк зліваецца з распалубкамі перакрыццяў. Нервюры густымі пучкамі сыходзяцца да цэнтральных слупоў, абапіраючыся з другога боку на кранштэйны сцен, утвараючы ромбы і трохкутнікі. Уся сістэма скляпенняў тут больш развітая і сведчыць пра ўдасканаленне прыёмаў гатычнага будаўніцтва і шырокае разуменне багатых дэкаратыўных магчымасцей гатычных канструкцый.
Больш нізкая за залу паўкруглая апсіда раскрываецца шырокім фігурным прасветам з нязначнай стральчатай выцягнутасцю. Над уваходам хоры, якія апіраюцца на 2 заходнія слупы. У паддашшы над скляпеннямі праходзіла баявая галерэя. У цэнтры залы пад падлогай скляпеністыя сутарэнні, у якіх у старажытнасці захоўвалі зброю, боепрыпасы, царкоўныя каштоўнасці. У адрозненне ад аднатыпных храмаў гэтага часу інтэр'ер царквы быў пазбаўлены фрэскавай размалёўкі і быў пакрыты таніраванай тынкоўкай.
Крыніца:
М. Ткачоў
Замкі Беларусі
Мінск, Полымя, 1977
А.М. Кулагін
Праваслаўныя храмы на Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2001