Выбраныя здымкі
Фота © Евгений Свидунович | Дата: 02.05.2011
Галоўны фасад Фота © К. Шастоўскі | Дата: 02.05.2011
Від з вуліцы Фота © Мікалай Крук | Дата: 02.05.2011
Праваслаўная Петрапаўлаўская царква ў Ружанах вядома з 1568 г. У 1675 г. пры ёй заснаваны базыльянскі кляштар. Гэтая дата доўгі час фігуравала ў шматлікіх крыніцах як дата будаўніцтва мураванай уніяцкай Петрапаўлаўскай царквы, якая існуе і зараз. У рэчаіснасці мураваная царква была закладзена тут па фундацыі Хрысціны Масальскай з Сапегаў у 1762 г. Вядома таксама, што ў 1775 г. над скляпеннямі кафалікона былі пастаўлены кроквы даху, а ў 1779 г. (дата асвячэння) будаўніцтва завершана цалкам.
Прыдворны архітэктар князя Аляксандра Сапегі Ян Самуэдь Бекер у 1780-я рэкантсруяваў ружанскі палац, надаў яму прынцыпова новае прасторава-ансамблевае вырашэнне ў пераходным ад барока да класіцызму стылі. Адначасова ў 1784—1788 гг. ён пабудаваў у мястэчку мураваны двухпавярховы жылы корпус кляштара базыльян і рэканструяваў Петрапаўлаўскую царкву, таксама надаў ёй рысы барочнага класіцызму. Захаваўся праект рэканструкцыі, уведзены ў навуковы ўжытак рэстаўратарам В.Калніным, які вызначае яе стыль як «станіславоўскі» (названы так у гонар апошняга караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага). Архітэктурныя характарыстыкі існуючага помніка не цалкам адпавядаюць гэтаму праекту: адсутнічаюць парапет-балюстрада з групай алегарычных скульптур і складаная спічастая кампазіцыя завяршэння цэнтральна-восевай вежы (яе замяняе цыбулепадобная галоўка). Гэта адбылося, верагодна, у выніку няпоўнай рэалізацыі праекта ці перабудовы царквы пасля пажару ў 1895 г.
Архітэктоніка царквы мае шмат агульных рыс з жыровіцкімі святынямі. Галоўнае ж адрозненне — паўкруглая форма алтарнай часткі, якая завяршае неф кафалікона, і наяўнасць абапал яе невысокіх сіметрычных прамавугольных сакрыстый. Галоўны фасад як шырма закрывае неф, выступаючы за яго межы. Цэнтральная частка фасада выступае наперад рызалітам, авальную форму якому надаюць слаістыя пілястры, размешчаныя па баках. Выступ рызаліта адпавядае шырыні высокай сплошчанай вежы, якая вянчае кампазіцыю фасада і на якую вядуць вітыя ўсходы, размешчаныя ў рызаліце. Ніжнюю частку фасада аддзяляе невысокі суцэльны атык з накладным трохвугольным франтонам. Вышыня гэтай часткі, якая закрывае тарэц пакатага двухсхільнага даху, сведчыць пра тое, што канструкцыі скляпенняў і даху былі зменены падчас рэканструкцыі царквы Бекерам. Сапраўды, у інтэр'еры сцены храма аздоблены слаістымі пілястрамі, на якія, відавочна, абапіраліся падпружныя аркі цыліндрычных з распалубкамі скляпенняў, надаючы яму познебарочную стылістыку. Падчас рэканструкцыі іх замянілі на характэрнае для палацавай архітэктуры класіцызму люстэркавае скляпенне (на падугах, з плоскім плафонам у цэнтры). На плафоне ў алтарнай частцы, аддзеленай фрагментамі мураванай уніяцкай перагародкі, размешчана жывапісная кампазіцыя «Бог Саваоф», а на столі кафалікона — «Спаса-Праабражэнне», выкананыя ў сухаватай акадэмічнай манеры, уласцівай класіцызму. Абапал апсіды медальёны з выявамі апосталаў Пятра і Паўла. Апсіда вылучана драўляным разным іканастасам. Абраз 1865 г. на дошцы з арыгінальным фонам "Маці Божая Адзігітрыя", якому прыпісваецца захаванне храма ад пажару 5.5.1895 г., што амаль цалкам знішчыў мястэчка.
Прыдворны архітэктар князя Аляксандра Сапегі Ян Самуэдь Бекер у 1780-я рэкантсруяваў ружанскі палац, надаў яму прынцыпова новае прасторава-ансамблевае вырашэнне ў пераходным ад барока да класіцызму стылі. Адначасова ў 1784—1788 гг. ён пабудаваў у мястэчку мураваны двухпавярховы жылы корпус кляштара базыльян і рэканструяваў Петрапаўлаўскую царкву, таксама надаў ёй рысы барочнага класіцызму. Захаваўся праект рэканструкцыі, уведзены ў навуковы ўжытак рэстаўратарам В.Калніным, які вызначае яе стыль як «станіславоўскі» (названы так у гонар апошняга караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага). Архітэктурныя характарыстыкі існуючага помніка не цалкам адпавядаюць гэтаму праекту: адсутнічаюць парапет-балюстрада з групай алегарычных скульптур і складаная спічастая кампазіцыя завяршэння цэнтральна-восевай вежы (яе замяняе цыбулепадобная галоўка). Гэта адбылося, верагодна, у выніку няпоўнай рэалізацыі праекта ці перабудовы царквы пасля пажару ў 1895 г.
Архітэктоніка царквы мае шмат агульных рыс з жыровіцкімі святынямі. Галоўнае ж адрозненне — паўкруглая форма алтарнай часткі, якая завяршае неф кафалікона, і наяўнасць абапал яе невысокіх сіметрычных прамавугольных сакрыстый. Галоўны фасад як шырма закрывае неф, выступаючы за яго межы. Цэнтральная частка фасада выступае наперад рызалітам, авальную форму якому надаюць слаістыя пілястры, размешчаныя па баках. Выступ рызаліта адпавядае шырыні высокай сплошчанай вежы, якая вянчае кампазіцыю фасада і на якую вядуць вітыя ўсходы, размешчаныя ў рызаліце. Ніжнюю частку фасада аддзяляе невысокі суцэльны атык з накладным трохвугольным франтонам. Вышыня гэтай часткі, якая закрывае тарэц пакатага двухсхільнага даху, сведчыць пра тое, што канструкцыі скляпенняў і даху былі зменены падчас рэканструкцыі царквы Бекерам. Сапраўды, у інтэр'еры сцены храма аздоблены слаістымі пілястрамі, на якія, відавочна, абапіраліся падпружныя аркі цыліндрычных з распалубкамі скляпенняў, надаючы яму познебарочную стылістыку. Падчас рэканструкцыі іх замянілі на характэрнае для палацавай архітэктуры класіцызму люстэркавае скляпенне (на падугах, з плоскім плафонам у цэнтры). На плафоне ў алтарнай частцы, аддзеленай фрагментамі мураванай уніяцкай перагародкі, размешчана жывапісная кампазіцыя «Бог Саваоф», а на столі кафалікона — «Спаса-Праабражэнне», выкананыя ў сухаватай акадэмічнай манеры, уласцівай класіцызму. Абапал апсіды медальёны з выявамі апосталаў Пятра і Паўла. Апсіда вылучана драўляным разным іканастасам. Абраз 1865 г. на дошцы з арыгінальным фонам "Маці Божая Адзігітрыя", якому прыпісваецца захаванне храма ад пажару 5.5.1895 г., што амаль цалкам знішчыў мястэчка.
Літ.:
Т.В. Габрусь
Мураваныя харалы
Мінск, "Ураджай", 2001